Wielki choreograf brytyjski, jeden z najwybitniejszych twórców baletowych XX wieku. Urodził się 15 sierpnia 1927 roku w Rustenburgu w Republice Południowej Afryki. Już jako młody student tańca w RPA zaczął tworzyć choreografie. Gdy przyjechał do Londynu w 1946 roku, miał już w dorobku kilka młodzieńczych prac. Kiedy więc dołączył do zespołu Sadler's Wells Theatre Ballet (dzisiejszego Royal Ballet) jego zdolności idealnie utrafiły w potrzeby nowego zespołu, który miał stać się kolebką interpretacyjnych i twórczych talentów. Przed upływem czterech lat został mianowany stałym choreografem zespołu, a kilka z jego najpiękniejszych wczesnych baletów powstało właśnie dla tancerzy Sadler’s Wells: Piękna i bestia (1949), Pineapple Poll (1951) i Harlequin in April (1951).
W 1950 roku został poproszony o stworzenie baletu dla New York City Ballet, który gościł akurat w Covent Garden; była to choreografia The Witch do muzyki Koncertu fortepianowego G-dur Ravela. Później, przez lata pięćdziesiąte tworzył balety dla obu zespołów londyńskiego Royal Ballet -- dla Covent Garden (m.in. Bonne Bouche, 1952 i Antygona, 1959) oraz dla Sadler’s Wells (The Lady and the Fool, 1954).
W 1957 roku John Cranko zaprezentował choreografię swojego pierwszego dużego baletu. Był to The Prince of the Pagodas (Książę pagod) w Covent Garden z udziałem Svetlany Beriosovej i Davida Blaira, z muzyką specjalnie skomponowaną przez Benjamina Brittena. Jednak ogromna energia twórcza choreografa potrzebowała szerszego pola do popisu, niż mógł mu zaofiarować wówczas zespół Royal Ballet. Zrealizował więc dwie rewie: Cranks (1955) i New Cranks (1960), dwa balety dla zespołu Ballet Rambert, Piękną Helenę dla Baletu Opery Paryskiej oraz Romea i Julię Prokofiewa dla baletu mediolańskiej La Scali. Wyreżyserował też operę Brittena Sen nocy letniej w Aldeburghu (1960) i w tym samym roku wystawił swoją wersję choreograficzną baletu ThePrince of the Pagodas w Stuttgarcie. Ta ostatnia realizacja stała się punktem zwrotnym w jego karierze, bo Stuttgart zaproponował mu w 1961 roku dyrekcję swojego baletu. Od tej chwili stało się jasne, że Cranko odnalazł idealne miejsce dla pełnego rozkwitu swojego talentu: kształtował tam zespół, szkołę i repertuar, które zapewniły Baletowi Stuttgarckiemu światową sławę.
Mając jako primabalerinę Marcię Haydée oraz pierwszych solistów -- najpierw Raya Barrę, a następnie Richarda Craguna i Egona Madsena, a także miejscową młodą tancerkę Birgit Keil, zespół Johna Cranko wzbudzał podziw gdziekolwiek się pojawił. A Cranko tworzył tam teraz następne duże balety, w których Marcia Haydée ujawniła swój wielki talent dramatyczny i liryczny. Były to kolejno: Romeo i Julia (1963), Oniegin (1965), Carmen (1970) oraz arcyśmieszne Poskromienie złośnicy (1969), gdzie Haydée i Cragun idealnie wcielili się w role Katarzyny i Petruchia.
John Cranko realizował również własne wersje baletów klasycznych, uważając je za niezbędne w repertuarze dla rozwoju swojego zespołu. Sam wystawił więc Jezioro łabędzie (1963) i Dziadka do orzechów (1966), włączył też do repertuaru Giselle w realizacji Petera Wrighta. Stworzył również w Stuttgarcie dalsze balety jednoaktowe, a wśród nich: Dafnisa i Chloe (1962), Grę w karty (1965), Opus 1 (1965) i Brouillards (1970), aż po balet Initials RBME (inicjały jego czołowych tancerzy: Richarda Craguna, Birgit Keil, Marcii Haydée i Egona Madsena) -- najpełniej może wyrażający osobowość choreografa, będący jego deklaracją miłości do własnych tancerzy, którzy zawsze mu to szczerze odwzajemniali.
John Cranko zmarł nagle w samolocie 26 czerwca 1973 roku, w drodze powrotnej Baletu Stuttgarckiego po pełnym tryumfów sezonie w Nowym Jorku. Jego wielki talent, wielki humanizm, poczucie humoru oraz miłość, jaką wzbudzał we wszystkich do dziś pozostają fundamentem duchowym Baletu Stuttgarckiego, nadając wciąż temu zespołowi szczególny blask i urok.
(fot. Robert-Belton)
