Paria

Stanisław Moniuszko

  • Część I

    1 h 10 min

  • Przerwa

    20 min

  • Część II

    60 min

Czas trwania: ok. 2 h 30 min

wykonanie koncertowe

Opera w trzech aktach
Libretto: Jan Chęciński na motywach tragedii Casimira Delavigne’a
Prapremiera: 11 III 1869, Teatr Wielki w Warszawie
Produkcja Teatru Wielkiego w Poznaniu

Najrzadziej wystawiana opera Stanisława Moniuszki, która po przeszło 150 latach podbiła świat. Inscenizacja Teatru Wielkiego w Poznaniu, zaprezentowana w Roku Moniuszkowskim, zdobyła operowego Oscara (International Opera Award w kategorii Dzieło odkryte na nowo). Zapraszamy na koncertowe wykonanie w Teatrze Wielkim - Operze Narodowej tuż przed ukazaniem się płyty przygotowanej przez wytwórnię Naxos.

W historii opery bardzo często zamysł twórcy nie znajduje zrozumienia odbiorców. Kiedy w 2019 roku – Roku Moniuszki – Narodowe Centrum Kultury opublikowało raport na temat znajomości dzieł kompozytora, tytuł Paria (a nie pytano o szczegóły libretta czy muzykę) był kojarzony zaledwie przez 5% kobiet i 9% mężczyzn. Paradoksalnie dzieło poruszające temat wykluczenia przez lata tkwiło na obrzeżach refleksji poświęconej spuściźnie Moniuszki. Realia dawnych Indii nie pociągały wystarczająco realizatorów. Postrzegano Parię jako operowego kopciuszka, brzydką siostrę efektownej HalkiStrasznego dworu, egzotyczny i raczej niezbyt udany wybryk kompozytora.

Moniuszko poświęcił Parii długie lata. Pierwszym krokiem do powstania opery była zachwyt tragedią Casimira Delavigne’a. Rewolucyjne sympatie oraz wychowanie w duchu otwartości sprawiły, że przyszłemu kompozytorowi przypadała do gustu historia pariasa Idamora, który wbrew kastowym podziałom, ukrywając swoje pochodzenie, zostaje wodzem. Tytułowy Paria przekracza normę społeczną także wybierając na obiekt uczuć Nealę, córkę arcykapłana Akebara. Pozwolenie na ślub z przedstawicielem kasty wojowników jest ze strony Akebara rozgrywką polityczną, a nie decyzją kochającego ojca, który chce zapewnić córce szczęśliwe życie.

W historii opery bardzo często pragnienie twórcy znajduje zrozumienie po latach. Inaczej patrzymy na Parię – opowieść o wykluczeniu – z dzisiejszej perspektywy, odkrywamy aktualne tematy i oryginalność dzieła. Pamiętajmy, że dawniej wytykano Parii nieudolne naśladownictwo Aidy. Niestety nikt nie sprawdził, że Paria wyprzedziła o dwa lata premierę dzieła Verdiego. Powtórzyła więc ta opery Moniuszki los wielu dzieł stworzonych przez polskich autorów: cudze chwalicie, swego nie znacie….

Obsada

Realizatorzy

Chór i Orkiestra Teatru Wielkiego w Poznaniu

Streszczenie

  • ,

    PROLOG

    Święty gaj nieopodal miasta Benares. Idamor, dzielny wódz, który niedawno wygrał wojnę, zwierza się swojemu przyjacielowi Ratefowi. Idamor jest zakochany w kapłance Neali, córce arcykapłana Akebara. Sekretną rozmowę przyjaciół przerywa zgiełk. Na teren świętego gaju dostał się parias. Złamał prawo, bo żaden „nietykalny” nie może tam przebywać. Za taki postępek czeka go śmierć. Rozgniewany tłum ściga pariasa (Chwytać go, chwytać go!). W jego obronie staje Idamor, czym zaskakuje zgromadzonych.

    Tłum się rozchodzi, Idamor zostaje sam. Poznajemy jego kolejną najpilniej strzeżoną tajemnicę: sam jest pariasem. Dawno temu wyrzekł się rodziny, porzucił dom i na co dzień udaje kogoś innego. Ta długo skrywana tajemnica bardzo mu ciąży (Paria! – Jemu słońca żałuje swych promieni).

  • ,

    AKT I

    OBRAZ 1

    Chór braminek sławi wschód słońca (Spod gwiaździstej opończy). Wśród kobiet kroczy Neala. Ona również kocha Idamora. Obydwoje zdają sobie sprawę, że ich uczucie łamie zasady kastowego społeczeństwa: córce kapłana nie wolno wiązać się z wojownikiem (Czystego ducha wznosić korne modły – I już to jestem pierwszą wśród kapłanek). Pojawia się Idamor. Zakochani, korzystając z chwili intymności, ponawiają miłosną przysięgę (Kochany, przy tobie tak błogo).

    OBRAZ 2

    Arcykapłan Akebar zbiera kapłanów w świątyni (O, Surja wspaniały!). Ostrzega ich, że kasta wojowników, szczególnie po zwycięstwach Idamora, zyskuje coraz większe poparcie wśród ludu i chce pozbawić kapłanów władzy. Akebar zdaje sobie sprawę z uczucia Neali, dlatego ofiarowuje rękę córki Idamorowi, zwalniając ją tym samym ze ślubów kapłańskich. To przebiegłe posunięcie ma załagodzić narastający konflikt między kastami.

  • ,

    AKT II

    Akebar nazywa Idamora „synem”. Słowo to przywołuje wspomnienia. Idamor przez lata żył w ukryciu, bojąc się, że ktoś rozpozna w nim „nietykalnego”, wyrzekł się swojego ojca i pochodzenia. Gnębiony wyrzutami sumienia wyznaje Neali swą tajemnicę (duet: Czy cię kocham, pytasz mnie?). Neala jest wstrząśnięta słowami ukochanego, lecz mimo narastających przeciwności, postanawia pozostać z Idamorem aż do śmierci (Paria! On paria!).

    Ratef oznajmia, że w mieście pojawił się starzec Dżares wypytujący o Idamora (Znam gród wspaniały). Neala postanawia ugościć ubogiego pielgrzyma i dowiedzieć się, co go sprowadza. Ten nalega na widzenie z Idamorem ( Z rozpaczy szałem).

    Idamor rozpoznaje w Dżaresie dawno niewidzianego ojca. Dżares nakłania syna do powrotu w rodzinne strony (duet: Bez wsparcia, bez opieki). Uczucie, jakim Idamor darzy Nealę, utrudnia podjęcie decyzji.

  • ,

    AKT III

    Rozpoczyna się uroczystość zaślubin (Już ołtarz gotów). Akebar wprowadza Idamora. Z tłumu wyrywa się Dżares, wytykając Idamorowi obłudę. Uczestnicy ceremonii współczują odtrąconemu starcowi, ten w przypływie żalu wyznaje, że jest pariasem. Akebar nakazuje go uśmiercić.

    W obronie ojca staje Idamor. Wzburzony wyznaje, że i on jest pariasem (Tak, ja jestem paria). Akebar zabija Idamora. Pojawia się Neala. Pojmując, co się stało, oznajmia, że od tej chwili jest córką Dżaresa (Pójdź biedny starcze). Hamując gniew ludu, Akebar skazuje Nealę na wygnanie.

     

Współorganizator

  • Mecenas Teatru Wielkiego im. S. Moniuszki w Poznaniu

  • Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego

  • Koncert pod patronatem Polskiego Wydawnictwa Muzycznego w ramach projektu TUTTI.pl promującego wykonawstwo muzyki polskiej.

Sponsorzy

  • Mecenasi Teatru Wielkiego - Opery Narodowej

  • Partnerzy Akademii Operowej

  • Partnerzy Teatru Wielkiego - Opery Narodowej

  • Partner technologiczny

  • Patroni medialni