Carmen

Akt I

Na miejskim placu, w pobliżu niewielkiej dzwonnicy, dzieci grają w piłkę. Niespodziewanie pojawia się Chłopiec z latawcem. Między dziećmi dochodzi do szarpaniny i latawiec zostaje zniszczony. Dzieci uciekają, zostawiając Chłopca samego. Chłopiec „widzi” diabła, po chwili również ucieka.

Plac zapełniają Żołnierze. Ich zainteresowanie budzi samotna dziewczyna, Micaëla, szukająca kaprala Don Joségo. Żołnierze zapraszają Micaëlę do siebie, ale ona odmawia. Plac pustoszeje. Grupa dzieci kradnie dzwon z dzwonnicy. Chłopiec przygląda się im, ale nie bierze udziału w zabawie. Dzieci zostają przyłapane przez Żołnierzy i rozbiegają się. Porucznik Zuniga łapie Chłopca i każe swemu podwładnemu, kapralowi Don Josému, pilnować go.

Na przerwę wychodzą kobiety z pobliskiej fabryki. Podziwiane są przez Żołnierzy oraz zgromadzonych mężczyzn. Wreszcie nachodzi, długo przez wszystkich wyczekiwana, Carmen. Carmen, widząc wyrywające się dziecko, próbuje mu pomóc. Uderza Don Joségo kwiatem w twarz. Chłopiec korzysta z zamieszania i ucieka, z daleka pokazując Don Josému, że jeszcze się na nim zemści… Don José zbiera płatki, które posypały się z kwiatu.

Wraca Micaëla. Opowiada Don Josému o matce i przekazuje mu list oraz pieniądze od niej. Micaëla jest zakochana w Don Josém. Odchodzi. Don José czyta list i przysięga sobie, że spełni prośbę matki i ożeni się z Micaëlą.

Na plac wbiegają wzburzone kobiety. Carmen raniła koleżankę nożem. Porucznik Zuniga przesłuchuje Carmen, która zachowuje się lekceważąco. Zuniga każe Don Josému odprowadzić ją do więzienia i odchodzi z Żołnierzami. Don José i Carmen zostają sami. Carmen namawia Don Joségo, by ją uwolnił. Mężczyzna jest nią zafascynowany od chwili, gdy uderzyła go kwiatem. Uwalnia ją na oczach Zunigi, który właśnie wrócił.

Akt II

Knajpa Lillasa Pastii. Chłopcy wnoszą szezlong. Między nimi

znajduje się Chłopiec, który nagle chowa się za meblem. Pozostali patrzą na

niego zaskoczeni. Chłopiec wysuwa głowę zza szezlongu… „Widzi” diabła.

W knajpie siedzą żołnierze oraz stali bywalcy lokalu, wśród

nich Carmen, a także jej dwie przyjaciółki – Frasquita i Mercédès. Jest tam

również głuchoniemy właściciel baru – Lillas Pastia. Carmen dowiaduje się od

porucznika Zunigi, że tego wieczoru Don José wyjdzie z więzienia; został ukarany

za uwolnienie Carmen wbrew rozkazowi. Zuniga nie spuszcza z Carmen oka.

Niespodziewanie do knajpy wkracza słynny toreador Escamillo,

zbryzgany krwią po walce. Dzieci tłoczą się przy nim, prosząc o autografy.

Escamillo opowiada o swoich zwycięstwach. Bierze na ręce Chłopca. Zamiast

autografu odciska krwawy ślad na jego koszulce. Kiedy ustaje wrzawa, toreador

próbuje flirtować z Carmen, jest nią zafascynowany.

Do knajpy wchodzą dwaj przemytnicy, Dancaïro i Remendado.

Próbują namówić Carmen, Frasquitę i Mercédès, by pomogły im w zrealizowaniu

nowego skoku. Carmen odmawia, ponieważ pragnie spotkać Don Joségo. Mówi, że

jest w nim zakochana.

Dancaïro, Remendado, Frasquita i Mercédès wychodzą z knajpy,

w której po chwili zjawia się Don José. Carmen i Don José cieszą się na swój

widok, lecz gdy mężczyzna słyszy trąbkę wzywającą do koszar, chce odejść.

Następuje scena kłótni, w trakcie której żołnierz próbuje przekonać Carmen o

swojej miłości. Carmen uważa, że jeżeli on naprawdę kocha, powinien porzucić

wojsko i wyruszyć z nią i jej przyjaciółmi w góry, by stać się wolnym

człowiekiem. Don José nie zgadza się na to, uważając to za dezercję i hańbę.

Carmen nie ustępuje. W gniewie decydują, że rozstaną się na zawsze. Wtedy w

knajpie Lillasa Pastii ponownie zjawia się Zuniga. Jest zazdrosny o Carmen,

grozi Don Josému bronią. Carmen przyzywa swoich przyjaciół, którzy bez trudu

rozbrajają porucznika. Don José nie ma wyjścia – czeka go wolność.

Akt III

Chłopiec „widzi” diabła, który dla niego tańczy. Chłopiec

już się go nie boi.

Obóz przemytników. Don José wyrzuca sobie, że w oczach matki

stał się wyrzutkiem i przestępcą. Carmen czuje się tym zraniona i każe mu

wracać do matki. Atmosfera gęstnieje.

Frasquita i Mercédès proszą Lillasa Pastię, by im powróżył.

Frasquita jest w ciąży. Karty przepowiadają im mężów i kochanków, co je

niezwykle bawi. Dołącza do nich Carmen, która, w przeciwieństwie do

przyjaciółek, traktuje wróżbę poważnie. „Widzi” śmierć swoją i Don Joségo.

Pojawiają się Dancaïro i Remendado, planują nowy skok. Don

José zostaje na straży obozowiska. Tymczasem w górach zjawia się Micaëla. Szuka

Don Joségo, by sprowadzić go z powrotem do matki. Jest pijana. Mówi o tym, że

chce zobaczyć Carmen, kobietę-diabła, odpowiedzialną za wszystkie nieszczęścia.

Do obozu zbliża się Escamillo. Chce zdobyć Carmen. Między Don Josém a

Escamillem dochodzi do walki, którą przerywa Carmen. Toreador odchodzi,

zapraszając „tych, którzy go kochają” na walki byków do Sewilli. Odchodzi.

Chłopiec, który obserwował ich walkę, niepostrzeżenie podnosi upuszczony nóż.

Remendado odkrywa Micaëlę, która wystraszona sytuacją,

schowała się za skałą. Micaëla żąda, by Don José wrócił do matki. Don José nie

chce – kocha Carmen. Micaëla mówi, że matka Don Joségo jest umierająca i chce

zobaczyć syna przed śmiercią. Don José nie ma wyjścia – odchodzi. Grozi Carmen,

że jeszcze się zobaczą.

Akt IV

Akcja z powrotem przenosi się do miasta. Sprzedawcy handlują

pomarańczami, papierosami i winem. Trwa festyn. Pojawia się uroczysta procesja

z krzyżem. Idzie w niej Chłopiec. Procesji przyglądają się Mercédès i

Frasquita, które prowadzą wózek z dzieckiem.

Nadchodzi Escamillo, bohater festynu, w towarzystwie Carmen.

Oboje zatrzymują się przy wózku. Escamillo promienieje, jest zachwycony

dzieckiem, Carmen jest pełna rezerwy. Escamillo upewnia się, czy Carmen go

kocha. Carmen zapewnia go, że tak. Toreador odchodzi, by walczyć na arenie.

Mercédès i Frasquita uprzedzają Carmen, że widziały w tłumie

Don Joségo. Radzą jej, by się ukryła, ale Carmen odmawia. Pojawia się Don José.

Niespodziewanie na plac wbiega Chłopiec, chce zemścić się na Don Josém. Atakuje

go nożem i rani w dłoń. Nóż upada na ziemię. Lillas Pastia interweniuje: bierze

wyrywającego się Chłopca na ręce i odchodzi. Don José podnosi nóż.

Don José i Carmen zostają na placu sami. Don José prosi

Carmen, by do niego wróciła. Zapewnia ją o swojej miłości, chce zacząć wszystko

od nowa. Carmen ma na to jedną odpowiedź: nie! Mówi, że go nie kocha i wie, że

zginie z jego ręki. Ich dialog przerywają odgłosy corridy – tłum wiwatuje na

cześć Escamilla. Don José zadaje Carmen cios nożem. Carmen umiera.

Act I and II

We are in a valley along which pilgrims are travelling. The sun does not

shine here, and God is far, far away. The travellers are people of all races,

classes and nationalities, adults and children, living and dead.

They are on their way to the devilish nymph Goplana to ask her for a

moment's relief from their purgatorial suffering. The demonic queen of Lake

Gopło emerges from the water's surface and tells her servants Skierka and

Chochlik about how she fell in love with a village boy who tumbled into her

lake the previous winter. She wanted to keep him at her side. She knew the boy

would die if he stayed underwater. When she saw a hand coming from above to

rescue him, she let him go. Listening to their mistress's story, Skierka and

Chochlik realize she is talking about Grabiec, a stable boy who is

clandestinely meeting with Balladyna, the daughter of an impoverished

gentlewoman.

Grabiec appears in his boat. He sings of the appeal of a simple rural

life and his love for Balladyna. Intoxicated by his presence, Goplana offers

him anything he might desire if only he will stay with her. Grabiec turns her

down, not mincing his words. He finds the devilish nymph repulsive. He flees.

Chochlik promises to get rid of Balladyna and win Grabiec for his mistress.

Meanwhile, Prince Kirkor rides by the lake on his way back from war with

his friend and servant Kostryn the knight and other soldiers. He is tormented

by melancholy and anxiety. He sees a swallow and follows it, singing a song

about his longing for pure love. The bird leads him to the Widow and her two

daughters. One of them is Balladyna, a dark-haired beauty and Grabiec's

beloved. The girl makes a huge impression not only on Kirkor but mainly on

Kostryn, who immediately recognizes her as a dark kindred spirit. The other one

is Alina. The prince cannot stop marvelling at the sisters' noble beauty,

Balladyna's devotion and Alina's artlessness. He is unable to choose between

them. Chochlik whispers to the Widow to have her daughters take jugs in the

morning and go raspberry picking. The one who first brings a hundred

raspberries will be Kirkor's wife. The Widow suggests this strange idea to the

prince. Alina, watched by Chochlik, prays for success in the following day's

undertaking.

Balladyna slips away to meet Grabiec. They both fall asleep in his boat

in the middle of the lake. Skierka and Chochlik rouse the boy from his sleep

and lead him to their mistress. Rejected once again, Goplana turns Grabiec into

a willow.

Balladyna is awoken by Alina, who is holding a jug filled with

raspberries. Balladyna is angry with herself, especially since her sister brags

about her victory. She reaches for a knife and kills Alina. When she returns

home she lies to her mother that Alina has eloped with a lover from the

village. A mark the colour of berries and blood appears on Balladyna's

forehead. Kirkor takes her to his castle.

Act III

Balladyna is alone in the castle. Kirkor has gone away, leaving the

estate and his wife in Kostryn's care. The woman analyses what has happened and

decides there is no turning back, she has to "follow destiny's path".

Kostryn enters. Balladyna sounds out his soul and opens up to him,

allowing him to show his feelings. A procession of guests is approaching the

castle. The princess asks Kostryn to help her receive them at a banquet. She is

left alone, but her mother soon appears to tell her a dream in which she had a

visit from Alina in a bloodstained white dress. Seeing Balladyna's reaction and

her unwillingness to show her mother the mysterious stain on her forehead, the

Widow realizes that her daughters were in a sororicidal fight.

Grabiec appears at the banquet. He is changed, accompanied by a strange

retinue that also includes Skierka and Chochlik. Balladyna does not recognize

her former lover in the prince from a distant land. Grabiec sings, revealing

his identity to the princess and telling her that as a willow he witnessed her

crime. Terrified, Balladyna orders Kostryn to poison the guest. The knight proposes

a toast in the honour of Grabiec, who drinks from the poisoned cup and dies.

Kirkor enters. The situation he sees rouses his anger. Balladyna accuses

Kostryn of having violated her virtue and poisoned the guest.

The Widow arrives, exposing her daughter to the prince as a murderess

and pointing to the band on Balladyna's forehead as proof of the crime.

Everyone demands that the princess take off the tiara concealing the mark. As

Balladyna uncovers her forehead, she is hit by a bolt of lightning sent down by

the angry Goplana. The girl dies.

Krzysztof Knurek

Act III

The temple

In the shadow of the Great Buddha, a bronze idol dances as the High Brahmin and the priests prepare for the wedding of Gamzatti and Solor. The betrothed couple enter, and the bayadères perform a ritual candle dance round them, reminiscent of the Sacred Fire burning outside the temple. The Rajah, Gamzatti and Solor dance, but Solor is haunted by the vision of Nikiya, which is visible only to him. During the dance, a basket of flowers identical to the one given to Nikiya mysteriously appears, and Gamzatti, terrified and consumed with guilt, urges her father to complete the wedding ceremony. The High Brahmin performs the ceremony on the steps of the altar, but Solor cannot force himself to say the vows. The infuriated gods destroy the temple and bury everyone under its ruins. The spirits of Nikiya and Solor are reunited in eternal love.