(1862 – 1918)
Debussy dokonał rewolucyjnego przełomu w dziejach muzyki. Zburzył zastany tzw. system tonalny, czyli – upraszczając – utrwalany przez cztery wieki i już zakrzepły splot gam, pasaży, komponowania w C-dur, g-moll, itp., i wpadł na pomysł, by gamy i pasaże biegły po innych dźwiękach, a określanie tonacji przy utworach było zbyteczne. Nowość szokowała, lecz muzyka okazała się miła uszom i powabna. Początkowe sprzeciwy przerodziły się w końcu w uznanie.
Po pierwszych lekcjach gry na fortepianie, w wieku lat dziesięciu został uczniem Konserwatorium Paryskiego, gdzie kształcił się w dziedzinie solfeżu i harmonii. W roku 1880 zaczęła się jego przygoda życia: został domowym nauczycielem bogatej Rosjanki, Nadieżdy von Meck, protektorki Piotra Czajkowskiego. Odbył z tą rodziną liczne podróże po Europie; poznał muzykę Rosji. Zarabiał też akompaniując na kursach śpiewu, co wpłynęło na jego obfitą twórczość pieśniarską. W 1884 roku kantatą Syn marnotrawny (L'enfant prodigue) wygrał konkurs o tzw. Wielką Nagrodę Rzymską i dwa lata spędził we Włoszech, tęskniąc za Paryżem. Zobligowany regulaminem stypendysty do tworzenia tam kolejnych dzieł, przesłał Akademii Francuskiej Wiosnę (Printemps) – suitę symfoniczną z chórem żeńskim śpiewającym mormorando. Otrzymał opinię, że „nie zgrzeszył banałem”, lecz powinien wystrzegać się „mętnego i m p r e s j o n i z m u”. Termin ten pojawił się, w znaczeniu ironicznym, przy pierwszej wystawie malarzy w Paryżu (1874), na której widniał obraz Claude'a Moneta Impresja, wschód słońca. Szybko jednak stracił sens ironiczny i krytyczny, a stał się nazwą stylu w sztuce i muzyce, z Debussym jako jego odkrywcą i czołowym przedstawicielem.
Należał do elity artystyczno-intelektualnej Paryża, interesowała go powstająca poezja i obrazy, a także antyk i egzotyka. To wszystko znajdowało odbicie w jego muzyce. Powszechną uwagę przyciągnęło symfoniczne Popołudnie fauna wg wiersza Mallarmégo (1894); omdlewająca fraza fletu stała się niemal symbolem impresjonizmu. Komponował, natychmiast wykonywane, tryptyki symfoniczne: Nokturny (1899), Morze (1905), Obrazy (1912 – w tym Iberia). Sławę przyniosły mu dwa zeszyty fortepianowych Preludiów (razem dwadzieścia cztery), o nastrojowych tytułach, jak: Kroki na śniegu, Zatopiona katedra, Sztuczne ognie (1910, 1912). Jedyna opera, Peleas i Melizanda do libretta Maeterlincka (1902), jest niezwykła: delikatna, o rozdrobnionym brzmieniu, długa (pięć aktów), baśniowa, pełna cisz. Warszawski Teatr Wielki wystawił ją z powodzeniem i w znakomitej obsadzie w 2002 roku – tyle, że w wersji (autorskiej) z fortepianem. Odbywał podróże koncertowe (Londyn, Amsterdam, Rzym, Petersburg, i in.), dyrygując swymi utworami. Dla Baletów Rosyjskich Diagilewa skomponował (1913) poemat taneczny Gry (Jeux), a Wacław Niżyński stworzył kreację w jego Popołudniu fauna.
Debussy pięknie pisał o muzyce; dla felietonów przybrał pseudonim Monsieur Croche – Pan Ósemka [wartość rytmiczna]. Ożenił się późno, a wielką miłość spotkał jeszcze później. Z ukochaną Emmą miał córeczkę: Cho-chou. Z myślą o niej powstała suita fortepianowa Kącik dziecięcy (1908), i komiksowy balet Pudło z zabawkami (1913), który pozostał w wersji fortepianowej – przed wojną w Warszawie, w teatrze Maska wystawił go z aktorami Leon Schiller (1922).
O fascynującej postaci Claude'a Debussy'ego i jego muzyce zanurzonych w historię, istnieje równie fascynująca książka Stefana Jarocińskiego Debussy. Kronika życia, dzieła, epoki (PWM Kraków 1972). Podczas lektury Debussy ożywa i – niezależny, oryginalny – wydaje się być artystą z naszych dni.
Opracowała: Małgorzata Komorowska
