Urodził się 8 grudnia 1919 roku w Warszawie właściwie jako Moisiej Samuiłowicz Wajnberg. Jako Rosjanin polsko-żydowskiego pochodzenia łatwo stawał się obiektem zainteresowania różnych narodów. Od dzieciństwa związany był tez nie tylko z jednym krajem, ale poruszał się po całym obrębie słowiańskiej Europy: do wybuchu II wojny światowej studiował w klasie fortepianu w warszawskim konserwatorium. W 1939 roku przeniósł się na Wschód – w Mińsku uczył się dyrygentury u Zołotariowa, po 1941 pojechał do Taszkientu, gdzie spędził kolejne dwa lata. W 1943 roku przeniósł się do Moskwy i tam spędził resztę życia (zmarł w 1996 roku).
Przyjaźnił się z Dymitrem Szostakowiczem, który dzięki swym partyjnym znajomościom pomógł Weinbergowi w 1953 roku wydostać się z więzienia (przetrzymywany był tam z powodów politycznych). Pod wpływem Szostakowicza Weinberg pozostawał także, jeśli idzie o inspiracje artystyczne. Szerokie, rozległe plany melodyczne i wszystko to, na co stawiał neoklasycyzm w muzyce, to wszystko znaleźć można w jego muzyce.
Weinberg był kompozytorem przede wszystkim muzyki instrumentalnej, zwłaszcza orkiestrowej. W jego dorobku znalazły się 22 symfonie, poemat symfoniczny, koncerty na instrumenty solowe z towarzyszeniem orkiestry, muzyka kameralna (kwartety smyczkowe, sonaty) i solowa (głównie fortepianowa). Ale Mieczysław Weinberg renesans zainteresowania swoją twórczością muzyczną, który w ostatnich latach można zaobserwować na świecie, zawdzięcza kompozycjom operowym. Spośród siedmiu oper jego autorstwa jako pierwszy swojego scenicznego wcielenia doczekał się Portret wystawiony w 1983 roku w Moskwie i Brnie (obecnie wystawiany także w Polsce). W roku 2006 w Moskwie pokazano natomiast Pasażerkę do libretta ułożonego według głośnej powieści Zofii Posmysz pod tym samym tytułem. W Polsce operę ta pokazano po raz pierwszy w Warszawie w 2010 roku w równie jak sama powieść głośnej inscenizacji Davida Pountneya. W tym ujęciu scenicznym zobaczyła Pasażerkę publiczność Bregencji (Bregenzer Festspiele, 2010), Houston (Houston Opera, 2015) i Chicago (Lyric Opera, 2015).
