Nie od początku było wiadomo, że Piotr Czajkowski (1840-1893) zostanie kompozytorem. Jako dziesięciolatek przeprowadził się z rodziną do Petersburga, a tam w 1850 roku rozpoczął naukę w Szkole Prawniczej. Po jej ukończeniu otworzył praktykę jako radca tytularny w Ministerstwie Sprawiedliwości, ale rozpoczęcie działalności powołanego właśnie Instytutu Muzycznego w Petersburgu (przekształconego w 1862 roku w Konserwatorium) wpłynęło na jego decyzję o podjęciu studiów muzycznych. Do tej pory zainteresowanie muzyką rozwijał na własną rękę, próbując swych sił także w kompozycji.
Studia przesądziły o porzuceniu przez Piotra Czajkowskiego pracy urzędniczej. Dyplom w zakresie kompozycji uzyskał w 1865 roku, był jednym z pierwszych wszechstronnie wykształconych muzyków rosyjskich. Otrzymał wówczas propozycję pracy w Konserwatorium Moskiewskim. W tym czasie powstały jego pierwsze utwory na orkiestrę, napisał też operę, jednak -- nie będąc z niej zadowolonym -- zniszczył partyturę. Podobnie postąpił z kolejną.
W latach 70. Czajkowski cieszył się już międzynarodową sławą jako kompozytor słynnego I Koncertu fortepianowego b-moll. Wciąż jednak nie potrafił odnaleźć się w świecie dzieł wokalno-instrumentalnych, czego dowodem była całkowita porażka jego trzeciej opery Kowal Wakuła. Niezależnie od tego święcił triumfy po wystawieniu w moskiewskim Teatrze Wielkim swojego baletu Jezioro łabędzie. Wtedy też, mimo że był homoseksualistą, zdecydował się ożenić. Nie zaznał jednak szczęścia, cierpiał na ciężką depresję, podjął też próbę samobójczą. Jedyna jego dłuższa relacja z kobietą będzie trwała trzynaście lat i nigdy nie wyjdzie poza ramy korespondencji. Nadieżda von Meck, z którą kompozytor wymieniał listy do 1890 roku, okazała się najhojniejszą admiratorką jego talentu, przez cały okres znajomości czującą finansową odpowiedzialność za rozwój kariery Czajkowskiego.
Sukcesy operowe przyszły wreszcie w 1879 roku wraz z premierą adaptacji Eugeniusza Oniegina Puszkina. Dwa lata później zasłynął Czajkowski jako twórca Koncertu skrzypcowego, kompozycji przez jednych wielbionej, przez innych bezlitośnie krytykowanej. Kolejne dwie opery spotkały się, podobnie, z chłodnym przyjęciem, ale od 1888 roku rozpoczął się dla kompozytora czas sławy i podziwu. Powstała wówczas seria kompozycji reprezentujących różne formy, a każda z nich okrzyknięta została arcydziełem w swoim gatunku. Chodzi o V Symfonię, balet Śpiąca królewna i operę Dama pikowa.
W ciągu kolejnych lat Czajkowski wiele podróżował, w 1892 roku występował m.in. w warszawskim Teatrze Wielkim jako dyrygent. W tym czasie zaprezentował w Moskwie kolejny balet, Dziadek do orzechów, i operę Jolanta, a niedługo potem, jako swe ostatnie dzieło, VI Symfonię „Patetyczną”.
Niezwykła wyobraźnia muzyczna i ogromna melodyjność dzieł Czajkowskiego zyskały wielu sympatyków, choć dla niektórych cechy te były dowodem słabości stylu i warsztatu kompozytora. W Rosji czczony jako symbol muzyki narodowej, jest ulubionym kompozytorem rosyjskim wykonawców wszystkich nacji.
JOLANTA
Piotr Czajkowski
Opera liryczna w jednym akcie | Libretto: Modest Czajkowski wg Henrika Hertza| Oryginalna rosyjska wersja językowa | Premiera: 13.12.2013
DZIADEK DO ORZECHÓW I KRÓL MYSZY
Piotr Czajkowski / Toer van Schayk, Wayne Eagling
Balet-feeria w dwóch aktach | Libretto: Marius Petipa wg E.T.A. Hoffmanna | Opracowanie: Toer van Schayk, Wayne Eagling | Premiera: 25.11.2011
