Chopin bez fortepianu

Objawieniem był dla mnie Chopin bez fortepianu [...] spektakl okazał się oszałamiającym manifestem wolności artysty. Wysocka i Zadara [...] upomnieli się o Chopina -- rewolucjonistę i co najważniejsze stworzyli niehermetyczny język do rozmowy o emocjach wpisanych w muzykę poważną. Nie było jeszcze takiego przedsięwzięcia w polskim teatrze, dziwię się, że nie wziął ich do repertuaru Teatr Narodowy albo Stary czy którakolwiek opera. Chopin Zadary i Wysockiej jest hołdem dla teatru eksperymentalnego, który nie zdradza kultury wysokiej i staje się współcześnie klasyczny przez samą jakość wykonania. To nowy ton w polskim teatrze, oby nie został zmarnowany.

W Chopinie bez fortepianu Michała Zadary Barbara Wysocka nadludzkim niemal wysiłkiem stworzyła kreację wybitną. Tocząc swój heroiczny bój z orkiestrą po batutą Jacka Kaspszyka, walczyła nie tyle o uwagę widza, lecz o prawdę.

Michał Zadara podejmuje się reinterpretacji i „odzyskania” dla współczesności repertuaru klasycznego. W Chopinie ta współczesność jest nie tylko werbalizowaną w trakcie wykładu nowoczesną interpretacją dzieła Chopina, ale przede wszystkim - nowatorską formą samego spektaklu i myślenia o tym, czym może być teatr. Performans Wysockiej jest na przemian zabawny i poruszający, lekki i dotkliwy, wypowiadany raz ze swadą, raz z pasją. Dzięki niej konceptualny spektakl nabiera energii i siły drapieżnego postulatu.

[Spektakl] wymaga morderczej dyscypliny, aliści ta w niczym nie hamuje mocy gry. Przeciwnie, wzmacnia ją, wydobywa akcenty, podkreśla sensy, podbija wściekłą pasję wypowiedzi i ich nieoczekiwany humor, rozkręca aktorską błyskotliwość. Każe oglądać spektakl jak występ instrumentalisty-wirtuoza i jak istotną, dobitną wypowiedź sceniczną. Nie: albo jedno, albo drugie! Jedno i drugie naraz, w dopełnieniu.

Barbara Wysocka -- skrzypaczka, aktorka i reżyser teatralna i operowa -- dokonuje w tym spektaklu rzeczy niezwykłej. Staje się medium, przez które płyną muzyka, słowo, emocje, wielorakie sensy -- a zarazem niezwykle silnie zaznacza swoją indywidualną osobowość. Gdybym chciała znaleźć określenie pasujące do jej kreacji, chyba najbliższy istoty byłby termin "aktorka instrumentalna" -- użyty jednak w nieco innym znaczeniu, niż u Bogusława Schaeffera. Wysocka jest zarazem pianistką i fortepianem, a jej ciało i głos stają się areną ścierających się ze sobą idei, sprzecznych myśli, skontrastowanych emocji.

Wysockiej i Zadarze chodzi o radykalizm sztuki. Chodzi o przywrócenie Chopina jako artysty zadziwiającego i szokującego, idea ta poszukuje adekwatnej formy, odnajdując ją w eliminacji tego, co w tej muzyce najbardziej charakterystyczne -- linii fortepianu. Mówienie w imieniu muzyki staje się szczególnie pojętym aktem regeneracji: jest zmaganiem o niepogrzebanie żywcem. 

Chopin zostaje tu wskrzeszony, by, z towarzyszeniem orkiestry odegrać przed publicznością postmodernistyczną Wielką Improwizację -- prowokacyjny, heretycki pośmiertny auto-komentarz, rozpisany na tekst i nuty, ale w efekcie spontaniczny i nie do odtworzenia. Zadara i Kaspszyk stawiają przed Wysocką karkołomne i bezprecedensowe aktorskie wyzwanie. To prawdziwy agon -- w każdym tego słowa znaczeniu. Heroicznie antyheroiczny. Wysocka jest jednocześnie partyturą, instrumentem, głosem Chopina i konkurencją dla dyrygenta. Konfrontuje się z martwym ciałem Chopina, paryskiego Chopina, z dziurą w piersi po wyjętym sercu. Zastępuje zamilkły fortepian. Zadara, Kaspszyk i Wysocka stworzyli wspólnie nowy dwuczęściowy poemat. Wspólnie wypowiadają się w nowym teatralnym języku. Razem z Chopinem. Barbara Wysocka to nie jest Chopin. To polska artystka XXI wieku, mająca własną osobowość, własną ekspresję, głos. To nowe serce.