Dziadek do Orzechów i Król Myszy

Akt I

Warszawa, 6 grudnia 1806

Łazienka
W łazience rodzinnego domu Hitzigów nad brzegiem Wisły służąca Marysia właśnie skończyła kąpiel trzynastoletniej Klary i jej młodszego brata Jasia, a teraz pomaga im się ubrać na przyjęcie z okazji dnia Świętego Mikołaja. Jaś rozrabia, podczas gdy najstarsza siostra Luiza podekscytowana biega tam i z powrotem, szykując się na wieczór. Kiedy zaczyna padać śnieg, zafascynowane dzieci wpatrują się w niego przez okno.

Nad rzeką
Zapada zmierzch, kilka osób jeszcze jeździ na łyżwach po zamarzniętej Wiśle, a na przyjęcie do domu Hitzigów przybywają goście z dziećmi. Jako ostatni przychodzą stary pan Drosselmeyer, przyjaciel rodziny, którego dzieci nazywają wujkiem, i jego młody siostrzeniec, aspirant marynarki wojennej.

Korytarz
Klara i Jaś witają wujka Drosselmeyera. Ten ekscentryczny i nieco tajemniczy starszy pan, pasjonujący się zegarami i urządzeniami mechanicznymi, zadziwia dzieci pokazami magicznych sztuczek. Na jego znak drzwi w holu znikają i dzieci nagle znajdują się w salonie.

Salon
Przyjęcie ożywia się dopiero wtedy, gdy Drosselmeyer, poruszając się wolno między znieruchomiałymi gośćmi, przestawia zegar do przodu. Ludzie się pozdrawiają; pokój wypełniony jest dziećmi – przyjaciółmi i kuzynami Klary. Nagle pojawia się Święty Mikołaj w towarzystwie diabła i anioła. Dzieci, początkowo wystraszone, wpadają w zachwyt, gdy dostają prezenty. Święty Mikołaj i jego mali pomocnicy żegnają się, a Drosselmeyer i jego siostrzeniec wnoszą magiczną latarnię.

Magiczna latarnia
Przy pomocy przeźroczy Drosselmeyer opowiada bajkę o młodej Księżniczce, która odrzuca oświadczyny Króla Myszy, ponieważ swe serce obiecała przystojnemu Księciu. Król Myszy próbuje ich rozdzielić i stacza pojedynek z Księciem, aż w końcu rzuca na niego czar. Nagły błysk, Książę zostaje przemieniony w drewnianą lalkę Dziadka do Orzechów.

Salon
Klara jest poruszona usłyszaną historią. Współczuje Dziadkowi do Orzechów i jest nim zachwycona, ale jej serce bije szybciej również dla siostrzeńca Drosselmeyera, więc w wyobraźni utożsamia go z zaczarowanym Księciem. Gdy zostaje sama z Dziadkiem do Orzechów, zaczyna tańczyć i z radością odkrywa, że on także się porusza. Wchodzi Jaś i psuje nastrój, urywając Dziadkowi do Orzechów głowę. Drosselmeyer pociesza Klarę i naprawia drewnianą lalkę. Klara bandażuje wstążką ranę Dziadka do Orzechów i kładzie go do łóżeczka dla lalek, by zasnął i powrócił do zdrowia. Wszystkie dzieci bawią się swoimi nowymi zabawkami, gdy Jaś i kilku starszych chłopców brutalnie im przerywają zabawą w żołnierzy. Do pokoju wracają dorośli, dzieci muszą iść spać, goście wychodzą. Klara w nocnej koszuli zakrada się z powrotem w nadziei, że zabierze lalkę-dziadka do orzechów na górę, ale matka każe zostawić ją w szafce na zabawki. Gdy Klara wpada na siostrzeńca Drosselmeyera, daje mu wstążkę do włosów jako romantyczną pamiątkę. Chłopak jest zaskoczony, zupełnie nie zdawał sobie sprawy, że zdobył serce dziewczynki.

Sypialnia Klary
Służąca Marysia kładzie Klarę spać. W sennym koszmarze przy łóżku dziewczynki pojawia się Król Myszy. Chce porwać Klarę. Gdy dziewczynka stawia opór, grozi, że odgryzie głowę Dziadkowi do Orzechów. Nadal w koszmarze, Klara wyskakuje z łóżka i biegnie przez ciemny dom do salonu, by ratować Dziadka do Orzechów.

Salon
Gdy Klara zagląda przez drzwi, zegar wybija dwunastą, a wszystko wokół zdaje się rosnąć i przekształcać. Ku jej przerażeniu pokój wypełnia się ohydnymi myszami. Z szafki zamieniającej się w fortecę wyłania się Dziadek do Orzechów i ratuje dziewczynkę. Z mieczem w dłoni początkowo wzbudza strach wśród myszy, ale ogromne szczury przybywają im na ratunek i Klara z Dziadkiem do Orzechów wycofują się do fortu. Fort przeżywa oblężenie. Gdy żołnierzyki próbują kontratakować, zostają rozbrojone, a ich dowódcę, małego Jasia, przepędza sam Król Myszy. Dziadek do Orzechów pada ranny, a Klara dzielnie go osłania. Powraca Jaś w towarzystwie huzarów, ale Król Myszy jest zbyt silny. Huzarzy nie są w stanie unieść ciężkich szabli. Myszy i szczury zwyciężają. Po bitwie Klara i ranny Dziadek do Orzechów wpadają w rozpacz.

Sen we śnie
Koszmar Klary zamienia się w piękny sen. Ściany salonu znikają, a Klara i Dziadek do Orzechów znajdują się w zaśnieżonym sosnowym lesie. Kłopoty znikają, między Klarą i Dziadkiem do Orzechów rozkwita miłość. On jednak nadal cierpi z powodu odniesionej w walce rany i mdleje. Dziewczyna znów opatruje go wstążką i prowadzi do swego łóżka; błaga wuja, by go uleczył. Spod ręki Drosselmeyera ukazuje się Dziadek do Orzechów jako piękny Książę; Klara rozpoznaje rysy siostrzeńca Drosselmeyera. Wyznają sobie miłość.

Śnieg
Przepiękny sen nagle zmienia się – pośród tańczących płatków śniegu powraca Król Myszy ze szczurami. Ponownie zamienia Księcia w Dziadka do Orzechów. Śnieg na chwilę spycha myszy na dalszy plan, ale na krótko – szczury i myszy powracają tłumnie. Gdy Klara i Dziadek do Orzechów odchodzą już od zmysłów, pojawia się Drosselmeyer z magiczną latarnią, świecącą jaskrawym oślepiającym światłem. Drosselmeyer bierze za ręce Klarę i Dziadka do Orzechów, by znaleźć schronienie w magii.

Akt II

W magicznej latarni
Drosselmeyer, Klara i Dziadek do Orzechów przybywają do wnętrza mechanizmu magicznej latarni. To królestwo Drosselmeyera. Starszy pan przedstawia Klarę i Dziadka do Orzechów mechanikom, którzy nieustannie dbają o płynny ruch kół zębatych. Lecz nieustępliwy Król Myszy wraz z orszakiem również znalazł drogę do środka magicznej latarni. Drosselmeyer straszy go obrazkami kota Hoffmanna. Kot nazywa się Mruczysław. W ostatecznym pojedynku Dziadkowi do Orzechów udaje się zabić Króla Myszy, myszy znikają, urok zostaje zdjęty, a Dziadek do Orzechów na stałe zamienia się w Księcia. Maszyneria magicznej latarni zaczyna poruszać się sama z siebie, Drosselmeyer i jego mechanicy nie są w stanie jej powstrzymać. Obrazki pojawiają się i znikają, zabierając Klarę i Księcia w podróż do egzotycznych krajów, gdzie dziewczyna odnajduje siostrę wciąż obleganą przez wielbicieli i Jasia sprzedanego przez Króla Myszy tureckiemu paszy w niewolę. Maszyneria magicznej latarni, obracając się coraz szybciej i gwałtowniej, zupełnie wymyka się spod kontroli. Pojawiają się ciemne chmury; Klara zostaje uniesiona wysoko, upada... i budzi się w swojej sypialni.

Sypialnia
Dziewczyna siada gwałtownie, Jaś ją uspokaja. Tak się cudownie składa, że miał ten sam sen. Po raz pierwszy Klara i jej młodszy brat uświadamiają sobie, jak bardzo są sobie bliscy. Razem schodzą na dół, gdzie dawno nie ma gości i wszędzie jest ciemno.

Nad rzeką
Klara i Jaś w środku nocy otwierają drzwi i wychodzą na śnieg. Nagle dostrzegają Drosselmeyera oraz jego siostrzeńca, którzy machają im na do widzenia i odchodzą w ciemną noc.