Halka

Stanisław Moniuszko

Daty spektakli

Opera w czterech aktach
Libretto: Włodzimierz Wolski
Prapremiera wersji czteroaktowej: 1.01.1858, Teatr Wielki w Warszawie
Premiera obecnej inscenizacji: 23.12.2011
Oryginalna wersja językowa z angielskimi napisami

Francuzi mają Niemą z Portici, my Halkę. To nic, że fabuły oper są łudząco podobne, nic to, że muzyka Moniuszki w wielu miejscach jest zadłużona w twórczości Aubera.

Partytura Halki powstała w dwóch rzutach. Jej pierwociny zapisał 28-latek, który w 1847 roku ukończył arcydzieło, pod względem nowoczesności dramaturgicznego ujęcia wymykające się schematowi tradycyjnej "opery numerowej" w równym stopniu, co Wagnerowski Tannhäuser.

Złe przyjęcie Halki w konserwatywnym Wilnie sprawiło, że 10 lat później kompozytor operę przerobił. Nie tępiąc ostrza krytyki społecznej, Moniuszko poluzował dramaturgiczny gorset i wprowadził kilka niebiańskich dłużyzn w rodzaju arii Jontka Szumią jodły na gór szczycie, bez których tego dzieła pomyśleć już nie sposób.

Tak powstała "opera narodowa", z której mitem dziś nie do końca wiadomo, co począć. Natalia Korczakowska postanowiła zmierzyć się z "mitologicznym" balastem Halki na nowo. Trochę prowokując obrazami radykalnie uwspółcześniającymi przekaz, częściej zadziwiała nowym i mądrym odczytaniem -- choćby na poły oniryczną wizją rozpadającego się drewnianego kościółka, w którym odbywają się zaślubiny Janusza i Zofii, przejęciem z obrazów Jacka Malczewskiego swojskiej i uniwersalnej zarazem figury Fauna czy sceną samobójstwa z końcowym efektem bliskim kategorii unheimlich, o której marzył sam kompozytor.

Obsada

2015-04-10 | 19:00

Realizatorzy

Chór i Orkiestra Teatru Wielkiego - Opery Narodowej
Polski Balet Narodowy
Aktorzy i statyści

Streszczenie

  • Akt I

    Zaręczyny Zofii i Janusza, dwojga młodych ludzi z dobrych domów, w rezydencji ojca Zofii, Stolnika. Zarządca-wodzirej Dziemba i chór gości sławią doskonałość doboru narzeczonych (Niechaj żyje para młoda). Stolnik błogosławi ich związek. Z zewnątrz dobiega piosenka nieznanej dziewczyny. Gości i gospodarzy bulwersuje to wtargnięcie, jednak Janusz podejmuje się wyjaśnić sprawę. Kiedy zostaje sam, wyjawia, że rozpoznał śpiew Halki, swojej kochanki z zależnej od niego wsi (Skąd tu przybyła wbrew mojej woli?). Przyznaje też przed sobą, że jego uczucie do tej dziewczyny jest trwałe (Czemuż mnie w chwilach samotnych). Halka wchodzi. Szuka Janusza, z nadzieją śpiewając o swojej tęsknocie (Jako od wichrów…). Kiedy odnajduje kochanka, w duecie obydwoje potwierdzają sobie miłość i ślubują być razem do śmierci. Halka spodziewa się dziecka Janusza. On odsyła ją za miasto, gdzie będzie mógł się z nią znowu spotkać. Wracają goście (Gdzieżeś, gdzieżeś, panie młody). Stolnik żegna opuszczającą dom córkę i kończy błogosławieństwo. Dziemba daje hasło do mazura.

  • Akt II

    Inna część rezydencji, kilka godzin później. Halka błądzi po budynku i marzy o lepszym życiu, ufna w swoją miłość (Gdyby rannym słonkiem). Dołącza do niej Jontek – zakochany w niej młody góral, z którym się wychowała, i który teraz towarzyszył jej w drodze. Halka mówi mu, jak niepewnie czuje się w mieście i opowiada o stałej miłości Janusza. Z kolei Jontek gwałtownie usiłuje ją przekonać o jego nieszczerości i zdradzie (I ty mu wierzysz). Doprowadza tym Halkę do wybuchu (Puszczajcie mnie), który ściąga na miejsce weselników. Janusz gniewa się, widząc parę górali (Wszak ci mówiłem). Jontek występuje przeciw niemu: dochodzi do starcia obydwu mężczyzn, w którym sile i władzy Janusza Jontek jako broń przeciwstawia biedę i słabość – swoją i Halki. W narastającym zamieszaniu Dziemba brutalnie wyprasza Halkę i Jontka.

  • Akt III

    Wieś podhalańska, własność Janusza. Niedziela wieczorem. Chłopi bawią się po świątecznym nabożeństwie, śpiewając o czekającym ich od poniedziałku trudzie (Po nieszporach, przy niedzieli). Z miasta wracają Jontek i Halka – tak zbiedzona, załamana i rozstrojona psychicznie, że wspólnota czuje do niej wstręt: odrzuca ją. Jontek przejmuje rolę rzecznika skrzywdzonej i opowiada o wydarzeniach w mieście (Wracam z miasta od panicza); jednak ostatecznie poniża Halkę (At, zwyczajnie pański sprzęt). Halka w obłędzie roztacza przed zebranymi poetycką wizję, w której wyraża swoją krzywdę (Gołąbeczek nad górami). Porwani tą wizją chłopi oczyszczają ją od zmazy i przyjmują z powrotem do gromady (Nie ty, niebogo, zgrzeszyłaś srogo). Z daleka spostrzegają nadjeżdżający orszak ślubny Janusza.

  • Akt IV

    Jontek martwi się, że widok ślubu Janusza może doprowadzić Halkę do śmierci; przyznaje się do swojej klęski (Nieszczęsna Halka). Spotyka Dudziarza i prosi go, żeby podał mu nutę odpowiedniejszą do Jontkowych uczuć. Przy grze Dudziarza śpiewa dumkę, w której rozczula się nad swoją nieszczęśliwą miłością – w rozpaczy zapamiętuje się do tego stopnia, że wbrew osądowi gminy ogłasza Halkę winną (Szumią jodły na gór szczycie). Teraz nienawidzi jej otwarcie. Tymczasem Januszowe towarzystwo wkracza pośród chłopów, których Dziemba przymusza do ochoczych powitań (Dobrze żeście tu gromadą). Kiedy przyjezdni patrzą na całkowicie już szaloną Halkę, Zofia rozpoznaje w niej kobietę, która wdarła się na zaręczyny i domyśla się całej historii; Janusz przyznaje przed sobą, że zniszczył biedną kochankę. Dąży teraz do jak najszybszych zaślubin z Zofią. Kiedy orszak wchodzi do kościoła, Jontek relacjonuje Halce szczegóły obrzędu ślubnego (Patrzaj – tam!). Wstrząśnięta Halka roni dziecko (Dzieciątko nam umiera), woła o pomstę. Na głos chóru przebacza Januszowi. Dojrzała do śmierci – umiera. Dziemba każe pokłonić się państwu i bawić się wesoło.

Sponsorzy

  • Partnerzy Teatru Wielkiego - Opery Narodowej

  • Partner technologiczny Teatru Wielkiego - Opery Narodowej

  • Patroni medialni Teatru Wielkiego - Opery Narodowej