Pieśni sakralne Stanisława Moniuszki

TRANSMISJA ONLINE NA VOD

Transmisja koncertu z kościoła św. Jana w Gdańsku

WYSTĘPUJĄ:

Nikolina Gąsior – sopran
Piotr Gryniewicki – tenor
Michał Grabczuk – baryton
Andrzej Szadejko – organy, opieka artystyczna

PROGRAM

Stanisław Moniuszko

Zgadzanie się z wola boską (Kiedy ci chmury nad głową się zbiorą) na baryton i organy
Modlitwa (Na skrzydłach pieśni) na sopran i organy
Zwiastowanie (Lśni Gabriel promienną ozdobą) na mezzosopran i organy
Modlitwa do Boga Rodzicy (Głos mój podnoszę do Boga Rodzicy) na sopran i organy
Modlitwa Pańska (W ciężkiej niedoli) na tenor i organy
Ad te Domine na baryton i organy
Modlitwa (O Mario, bądź pozdrowiona) na sopran i organy
Modlitwa Pańska (Ojcze nasz) na sopran, chór i organy
Inclina aurem tuam na tenor i organy
Hymn do Pana Jezusa (Z Ojcem przedwiecznym stolicę dzieli) na baryton i organy
Exaudi Deus (O! racz wysłuchać, wiekuisty Boże) na tenor, bas i organy

Twórczość sakralna Stanisława Moniuszki obejmująca ponad 100 kompozycji różnej wielkości i rodzaju pozostaje niezasłużenie w cieniu innych jego dzieł i stanowi margines prezentacji koncertowych. A jednak prezentowane w trakcie koncertu pieśni sakralne to prawdopodobnie najpełniejsza autorska wypowiedź twórcy wypływająca z jego wewnętrznej potrzeby, dotykająca najgłębszych i najważniejszych dziedzin życia. Muzyka pisana na własny użytek, zwłaszcza w obecnym tak trudnym czasie robi duże wrażenie swoją prostotą, subtelnością i żarliwością. Większość z tych pieśni Moniuszko stworzył, gdy był organistą w kościele Śś. Janów w Wilnie. Miał tam do dyspozycji piękny duży barokowy instrument Nicolausa Jantzona z 1766 roku, który był świeżo wyremontowany przez innego wybitnego organmistrza z tamtego regionu – Johanna Theodora Tiedemanna. Brzmienie tych imponujących organów inspirowało go do pisania tej muzyki. Dzisiejsze wykonanie w bezpośredni sposób nawiązuje do tej praktyki wykonawczej poprzez użycie podobnego instrumentu barokowego.

Przenieśmy się więc wraz z gdańskimi artystami do Wilna z lat 40. dziewiętnastego wieku i posłuchajmy, jak dziwnie znajomo wybrzmiewają radości i troski ówczesnego artysty.

Organy chórowe Johanna Friedricha Rhodego (1761) w kościele Św. Jana w Gdańsku

W 2019 roku, po 77 latach powrócił na swoje dawne miejsce w zrekonstruowanej formie jeden z najświetniejszych instrumentów osiemnastowiecznej Europy, którego nowoczesne rozwiązania technologiczne były w tamtym czasie przez znawców stawiane za wzór dla innych instrumentów. 30-głosowy instrument z pedałem i dwoma manuałami powstał wraz z chórem muzycznym w latach 1760-61 jako instrument pomocniczy dla organów głównych. Budowniczym tego najnowocześniejszego w owym czasie w Europie instrumentu był Johann Friedrich Rhode z Pruszcza Gdańskiego, prawdopodobnie uczeń Andreasa Hildebrandta z Gdańska, współpracownik Christiana Obucha na Pomorzu i Warmii, oraz Jonasa Grena i Petera Strahla w Szwecji. Przepiękną snycerkę i oprawę rzeźbiarską prospektu organowego wykonał Johann Heinrich Meissner, jeden z najwybitniejszych rzeźbiarzy działających nad Bałtykiem. Szczęśliwie ten bogato rzeźbiony i złocony prospekt organowy dzięki ewakuacji w latach 1943-44 zachował się w całości. Instrument musiał zostać jednak odtworzony. Główna ideą, która przyświecała tej realizacji, była maksymalna wierność oryginałowi, co udało się osiągnąć niemal w 100% dzięki profesjonalnej pracy firmy konserwatorskiej p. Jacka Dyżewskiego Dart z Gdańska oraz konsorcjum firm organmistrzowskich Guido Schumachera z Eupen w Belgii i Szymona Januszkiewicza z Pruszcza Gdańskiego. Intonacja i strojenie zostały powierzone wybitnemu organmistrzowi z Łotwy – Janisowi Kalninsowi. Całość projektu była prowadzona przez Iwonę Berent – kustosza kościoła Św. Jana, która od wielu lat kieruje konsekwentnie rewitalizacją całego kościoła, oraz dr hab. Andrzeja Szadejko – autora badań i koncepcji rekonstrukcji organów, który pełnił nadzór nad realizacją projektu, a obecnie jest kuratorem instrumentu. 

Nadbałtyckie Centrum Kultury w Gdańsku na podstawie umowy z Archidiecezją Gdańską jako użytkownik kościoła św. Jana od 1995 roku zarządza jego odbudową, konserwacją i adaptacją na Centrum Kultury - Centrum św. Jana. Odbudowa organów jest największym elementem II etapu projektu rewaloryzacji i adaptacji kościoła i została dofinansowana w ramach projektu „Rewaloryzacja i adaptacja kościoła św. Jana w Gdańsku na Centrum Św. Jana – etap II”, w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Pomorskiego na lata 2014-2020, współfinansowanego z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego.