Był jednym z najwybitniejszych tancerzy i choreografów pierwszej połowy XX wieku. Na Zachodzie znany jest jako Mikhail Fokine. Urodził się 5 maja 1880 roku w Sankt Petersburgu. Po ukończeniu cesarskiej szkoły baletowej zaangażował się do Teatru Maryjskiego, gdzie w 1904 roku został pierwszym tancerzem. Dwa lata wcześniej rozpoczął też pracę pedagogiczną w swojej dawnej szkole.
Jako choreograf zadebiutował baletem uczniowskim Acis i Galatea z muzyką Kadleca (1905) i słynnym solowym Umierającym łabędziem do muzyki Saint-Saënsa, stworzonym w 1907 roku dla legendarnej Anny Pawłowej. Na scenie Teatru Maryjskiego wystawił też m.in.: Pawilon Armidy (1907) i Chopiniana (1907-08), które zasłynęły w świecie także pod tytułem Les Sylphides.
Był jednym z reformatorów baletu klasycznego. Pod wpływem Isadory Duncan i nowych prądów w sztuce rosyjskiej sformułował własny program ożywienia tradycyjnego baletu. Nie rezygnując z techniki tańca klasycznego, żądał swobody komponowania nowych póz i ruchów w zależności od potrzeby chwili. Przywrócił znaczenie tańcowi męskiemu, w jego choreografiach zasłynął m.in. Wacław Niżyński. Tradycyjną pantomimę baletową starał się zastąpić wyrazistością ciała tancerza. Włączał w akcję corps de ballet, traktując go jako zespół indywidualności. Dbał o dramaturgiczną zwartość spektaklu, opartą na równorzędnym traktowaniu muzyki, tańca i scenografii, podporządkowanych akcji scenicznej. Ten teoretyczny program zrealizował najpełniej w okresie współpracy z Baletami Rosyjskimi Siergieja Diagilewa, tworząc tam swoje słynne prace choreograficzne: Tańce połowieckie, Karnawał, Szeherezadę, Ognistego ptaka, Ducha róży,Pietruszkę, Dafnisa i Chloe i Legendę o Józefie.
W latach 1914-18 ponownie pracował w Rosji, potem w Szwecji, a w 1920 roku osiadł w Stanach Zjednoczonych, gdzie wraz z żoną, byłą tancerką Verą Fokiną (1886-1958), uczył tańca w Nowym Jorku, ale też w rożnych latach współpracował jako choreograf z amerykańskimi zespołami. Niejednokrotnie powracał też do Europy, pojawiając się jako choreograf w Operze Paryskiej, His Majesty’s Theatre w Londynie, w zespole Idy Rubinstein w Paryżu i w Ballets Russes de Monte Carlo pod dyrekcją René Bluma.
W latach 1941-42 był jeszcze głównym choreografem nowo powstałego zespołu Ballet Theatre (obecnego ABT) w Nowym Jorku. Stworzył ponad 80 baletów, z których najważniejsze były później powtarzane według jego choreografii przez zespoły na całym świecie. Także w Polsce, gdzie jego balety propagowali dawni koledzy i współpracownicy z różnych lat: w okresie międzywojennym Piotr Zajlich i Maksymilian Statkiewicz, a po wojnie Leon Wójcikowski i Raissa Kuzniecowa. Fokin zmarł 22 sierpnia 1942 roku w Nowym Jorku.
Tradycje rodzinne kontynuował w Stanach Zjednoczonych jako tancerz i baletmistrz jego jedyny syn Vitale Fokine (1905-1977), a potem także bratanica Irine Fokina (1922-2010) oraz córka Vitalego – tancerka Isabelle Fokine, obecnie dyrektorka Fokine Estate Archive, promującego spuściznę po choreografie.
