Opera i Filharmonia Podlaska oraz Muzeum Teatralne w Teatrze Wielkim – Operze Narodowej przygotowały wspólnie wystawę oryginalnych fotografii z lat trzydziestych mistrza obiektywu Benedykta Jerzego Dorysa. Wystawa „Dzień przed końcem świata. Czas gwiazd” prezentowała portrety popularnych aktorek i aktorów teatralnych, filmowych i rewiowych, muzyków i innych osobistości dwudziestolecia międzywojennego, sfotografowanych przez artystę w latach 1929–1939. Ekspozycja to niezwykły zbiór najważniejszych postaci z lat 30. XX wieku, a zarazem zapis kanonów urody i mody tamtych czasów.
Artystyczny wymiar tej kolekcji to także utrwalony na portretach klimat tamtych lat, objawiający się sposobem uczesania, noszenia ubrań, pozowania w atelier. Niezwykły jest też, jak w każdej fotografii studyjnej, charakter i rodzaj oświetlenia. Maestrii Dorysa zdjęcia zawdzięczają wspaniałą grę światła i cienia – sylwetki postaci cechują się magicznym niemal blaskiem.
Największym atutem wystawy jest dobór fotografii, których pierwszej selekcji dokonał ponad cztery dekady temu sam artysta, przygotowując wystawę dokumentującą jego twórczość portretową w Galerii Związku Polskich Artystów Forografików w 1974 roku. Od lat 70. wystawy Benedykta Jerzego Dorysa były prezentowane na całym świecie: w Nowym Jorku, Londynie, Paryżu, Tel Awiwie, Muzeum Narodowym w Warszawie.
Benedykt Jerzy Dorys (wł. Rotenberg)
Urodził się 25 maja 1901 roku w Kaliszu. Gdy kontuzja ręki uniemożliwiła mu kontynuowanie zawodu skrzypka, zaczął cały czas poświęcać fotografii. Lata 1925–1929 były wypełnione głównie działalnością w Polskim Towarzystwie Miłośników Fotografii. Rok 1927 był jego debiutem artystycznym: przepiękny, nobliwy „Portret p. M.P.” wystawiony został na salonie międzynarodowym w Paryżu. Własne studio „Foto Dorys” otworzył dopiero w 1928 roku. Przed obiektywem Dorysa stały dwie pierwsze laureatki konkursu Miss Polonia, rozstrzyganego wówczas na podstawie nadesłanych zdjęć. Portrety jego autorstwa zdobyły zwycięstwo Władysławie Kostakównie poczas pierwszej edycji konkursu w 1929 roku oraz Zofii Batyckiej rok później. Po tych sukcesach zakład był naprawdę oblężony – mówi się, że gdy marszałek Rydz-Śmigły przyszedł do studia nieumówiony, musiał odejść z kwitkiem. Studio „Foto Dorys” przyciągało najsławniejszych aktorów, muzyków, malarzy, rzeźbiarzy i ludzi z kręgu polityki: Eugeniusza Bodo, Norę Ney, Ninę Andrycz, Adolfa Dymszę, Ninę Grudzińską, Zizi Halamę, Marię Nowicką, Witolda Lutosławskiego czy Andrzeja Panufnika. Dorysa uznaje się też za jednego z twórców polskiego reportażu fotograficznego – za pierwszy przykład stawia się bowiem jedno z najważniejszych dzieł Dorysa, cykl zdjęć Kazimierza nad Wisłą, wykonanych w latach 1932–1933. Wraz z rozpoczęciem się II wojny światowej artysta musiał sprzedać swój zakład. Rok później wraz z tysiącem innych Żydów trafił do getta, gdzie otworzył namiastkę swojej wcześniejszej firmy – tam negatywy wywoływali u niego również Niemcy. Często były to fotografie z getta, których kopie Dorys przekazywał organizacjom podziemnym. Gdy jesienią 1941 zmniejszono obszar getta, fotograf został przeniesiony do pracowni przy ulicy Chłodnej 16. Rok później Dorysowi udało się uciec z getta; kolejne lata wojny przeżył w ukryciu, pod nazwiskiem Roszczyk. W roku 1947 wspólnie z Janem Bułhakiem, Marianem Dederką, Janiną Mierzecką i Januszem Podoskim założył Związek Polskich Artystów Fotografów (później zmieniony na Fotografików). W roku 1947 Dorys założył Warszawskie Towarzystwo Fotograficzne. Był także czynnym członkiem-założycielem związku artystów ZAiKS, w którym kierował sekcją fotograficzną. Lista odznaczeń i medali otrzymanych przez Dorysa jest imponująca. Wśród nich było odznaczenie państwowe Polonia Restituta (1980) oraz Honoraire Excellence, otrzymane w 1968 r. od Międzynarodowej Federacji Sztuki Fotograficznej (FIAP).
Na zdjęciu: Nora Ney. Aktorka, znana jako Józia z filmu „Policmajster”
