Straszny dwór

Stanisław Moniuszko

  • Akt I

    40 min

  • Przerwa

    ok. 20 min

  • Akt II

    40 min

  • Przerwa

    ok. 20 min

  • Akt III i IV

    1 h 10 min

Czas trwania: ok. 3 h 15 min

  • Kup bilet
  • Kup bilet
  • Kup bilet
  • Kup bilet
  • Kup bilet
Daty spektakli

Opera w czterech aktach
Libretto: Jan Chęciński
Prapremiera: 28.09.1865, Teatr Wielki, Warszawa
Premiera tej inscenizacji: 8.11.2015, TW-ON
Oryginalna polska wersja językowa z angielskimi napisami

Utwór Straszny dwór Stanisława Moniuszki pochodzi z katalogu Polskiego Wydawnictwa Muzycznego

Choć Straszny dwór uchodzi za najwybitniejsze z dzieł Moniuszki i tak trudno uwierzyć, że opera ta była wystawiana na warszawskiej scenie ponad półtora tysiąca razy. Powstałe w czasie, gdy Polska zniknęła z mapy Europy arcydzieło stanowiło dla ducha narodu sentymentalny powrót do czasów niezagrożonej zewnętrznymi konfliktami suwerennej ojczyzny. Pochwała rodziny, rodzimej tradycji, przywołująca szczęśliwe czasy – z miejsca podbiła serca spragnionej polskiej kultury publiczności. Nim cenzura carska zorientowała się, że opera ta napisana została ku pokrzepieniu serc i po trzech pierwszych wystawieniach, w 1865 roku zdjęła spektakl z afisza, polska publiczność zdążyła zobaczyć spektakl i wieść o budzącym nadzieję na odzyskanie wolności dziele rozeszła się szerokim echem. Niestety Moniuszko nie doczekał już kolejnego wystawienia Strasznego dworu. Tymczasem 100 lat po swojej prapremierze nieprzypadkowo opera ta stała się spektaklem inaugurującym działalność warszawskiej sceny operowej odbudowanej ze zniszczeń, dokonanych podczas II wojny światowej. Straszny dwór stał się bowiem symbolem polskości, patriotyzmu i siły narodu prowadzącej niejednokrotnie w dziejach historii do odrodzenia kraju.

Nie dziwi więc fakt, że wystawień tej arcypolskiej opery podejmowali się od zawsze rodzimi realizatorzy. W 2015 roku jednak w repertuarze Teatru Wielkiego - Opery Narodowej przy tytule moniuszkowskiej opery pojawiło się nazwisko wybitnego brytyjskiego inscenizatora, dyrektora czołowych festiwali i teatrów operowych –  Davida Pountneya. Na warszawskiej scenie reżyser zrealizował w poprzednich sezonach spektakle Pasażerka oraz Wilhelm Tell. Zafascynowany mentalnością narodów zza żelaznej kurtyny, z właściwą sobie pasją i zaangażowaniem, podjął się realizacji dzieła polskiego kompozytora w dobrze znanej mu już przestrzeni Opery Narodowej. Zdaniem Pountneya Moniuszko celowo nawiązał w tej operze do XVIII wieku – ostatniego okresu, kiedy Rzeczpospolita była niepodległa i tuż przed jej upadkiem, dlatego akcję Strasznego dworu brytyjski reżyser umieścił również w czasach oddechu od historycznej zawieruchy – 20-leciu międzywojennym.

Chłonąc ze sceny atmosferę lat 20. i 30. XX wieku w realizacji Pountneya, pełną eskapizmu, hedonizmu i zabawy po odzyskaniu niepodległości przez państwo polskie, nie można oprzeć się złowrogiemu uczuciu nadchodzącej zagłady - drugiej wojny światowej – stanowiącej, cytując reżysera – „straszną gilotynę, która obetnie całą tę wesołość”.

Dzieło Moniuszki w reżyserii Davida Pountneya to znakomita okazja do zobaczenia spektaklu w lekkiej i dowcipnej formie. Miłosna intryga ujęta w libretcie rozgrywa się w czasach rozkwitu kultury inteligencko – szlacheckiej. Wzrusza i bawi, choć nie da się oprzeć wrażeniu, że ten ogólny obraz beztroski i wesołości może zostać w każdej chwili zburzony. Spektakl niewątpliwie skłania do refleksji nad tym, że historia lubi zataczać koło i to, co dziś wydaje nam się oczywiste nie jest dane na zawsze. Muzyka jest naprawdę piękna, pełna wdzięku i przyjemna. W aktach środkowych zachwyca krystaliczne piękno ansambli, a recytatywna koncepcja łączenia poszczególnych numerów znakomicie napędza dramaturgiczne continuum całości.

Obsada

2025-01-17 | 19:00

Realizatorzy

Chór i Orkiestra Teatru Wielkiego - Opery Narodowej
Polski Balet Narodowy

Streszczenie

  • Akt I

    Dwaj bracia, Stefan i Zbigniew, żegnają się ze swymi towarzyszami z wojska. Przysięgają uroczyście, że na zawsze pozostaną kawalerami, po to, by sprawy domowe nie przeszkodziły im stanąć w obronie ojczyzny, gdyby zaszła taka potrzeba (chór i duet). 

    Tymczasem w ich wiejskiej posiadłości służba przygotowuje się na powrót braci (chór) i ich wiernego towarzysza Macieja. Trzej mężczyźni z nostalgią wspominają swój dom rodzinny z dziecięcych lat (trio). Przybywa ich stryjenka, Cześnikowa, znana wszystkim swatka. Snuje ona plany małżeńskie dla swych siostrzeńców (trio), ale młodzieńcy opierają się – wolą uporządkować sprawy majątkowe dworku, zbierając zaległe długi. Ciotka wpada w przerażenie, słysząc, że zamierzają jechać w tym celu do Kalinowa – do dworu, w którym według niej straszy. Niezrażeni bracia z towarzyszem wyruszają w drogę (finał).

  • Akt II

    Sylwester w Kalinowie w dworze Miecznika. Grupa młodych dziewcząt, w tym jego córki Hanna i Jadwiga, przygotowują atrakcje na tradycyjne przyjęcie noworoczne. Umilają sobie czas wróżbami (chór żeński i dumka).

    Damazy, prawnik z zamiłowaniem do francuskiej mody, zaleca się do jednej z sióstr (duet), ale z wróżb wychodzi, że przeznaczeniem obu dziewcząt jest wyjść za mąż za żołnierzy (kwartet). Miecznik opisuje swojego wymarzonego zięcia: polskiego obywatela i patriotę cechującego się odwagą i szlachetnością (Aria z polonezem).

     

    Tymczasem Cześnikowa, której udaje się dotrzeć do Kalinowa przed siostrzeńcami, stara się zmniejszyć zainteresowanie młodymi braćmi, opisując ich jako słabych i zniewieściałych. Hanna i Jadwiga postanawiają ukarać ich za niegodne tchórzostwo. Klucznik Skołuba przybywa wraz z myśliwymi. Przekonany jest, że ustrzelił właśnie dzika, ale okazuje się, że w tym samym momencie zwierzę zostało trafione kulą wystrzeloną przez nieznajomego z przejeżdżającej karety. Nie wiadomo, komu przypadnie zdobycz. Miecznik wita Zbigniewa i Stefana jako synów swego najlepszego przyjaciela. Okazuje się, że to Maciej wystrzelił drugą kulę, co prowadzi do głośnej dysputy ze Skołubą. Miecznik ogłasza, że pierwszy toast na przyjęciu noworocznym wzniesie za ojca Stefana i Zbigniewa (finał).

  • Akt III

    Pokój w wieży w dworze kalinowskim, w nim stary zegar i obrazy na ścianach. Maciej jest przerażony, gdy Skołuba ostrzega go przed widziadłami, które rzekomo nawiedzają wieżę (aria). Tymczasem córki Miecznika skryły się za obrazami. Maciejowi wszystko wokół zdaje się być sprawką widm. Zbigniew i Stefan starają się go uspokoić, według nich stary żołnierz pokazuje swą odwagę jedynie na polu bitwy, a to, że widzi wszędzie duchy spowodowane jest nadmiarem wina.

    W świetle księżyca wizja pięknych oczu Hanny nawiedza Stefana, jednak przypomina on sobie o przysiędze, którą złożył. Zegar wybija północ, wygrywając melodię, którą kiedyś zwykł śpiewać jego ojciec (Aria z kurantem). Zbigniew także nie może zasnąć – w końcu bracia przyznają, że się zakochali: Stefan w Hannie, a Zbigniew w Jadwidze. Obie dziewczyny ukryte za obrazami potajemnie obserwują ich wyznania (duet i kwartet).

    Damazy schował się w starym zegarze z zamiarem nastraszenia gości. Jednak Maciej go demaskuje, dlatego zmuszony jest gęsto się tłumaczyć. Nadal starając się pozbyć niechcianych gości, Damazy opowiada historię, jak to kalinowski dwór zbudowany został z pieniędzy pozyskanych za zdradę, przez co ciąży na nim klątwa. Oburzeni tą informacją bracia decydują się natychmiast wyjechać (finał).

     

  • Akt IV

    Hanna jest zła. Myśli, że bracia okazali się tchórzami. Twierdzi, że nie widzi konfliktu między małżeństwem a powinnością wobec ojczyzny (aria). Damazy donosi, że bracia boją się duchów, w związku z czym zamierzają natychmiast odjechać. Miecznik wpada we wściekłość. Oskarża młodzieńców o tchórzostwo i chociaż milczą oni taktownie, Maciej decyduje się ujawnić skandaliczne oszczerstwo Damazego. Miecznik z oburzeniem dementuje całą historię i przekonuje braci, by zostali.

    W oddali słychać dzwonki. Nadjeżdża kulig z gośćmi a razem z nimi Damazy w przebraniu. Zostaje on jednak zdemaskowany; Miecznik domaga się wyjaśnienia fałszywych oskarżeń. Damazy podejmuje ostatnią próbę zdobycia jednej z sióstr, ale bracia wreszcie zdają sobie sprawę, że muszą podążyć za głosem serca. Przed przyjęciem ich oświadczyn, Miecznik ujawnia prawdziwy powód „strasznej” reputacji dworu (finał).

Sponsorzy

  • Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego

  • Mecenasi Teatru Wielkiego - Opery Narodowej

    Partnerzy Akademii Operowej

  • Partnerzy Teatru Wielkiego - Opery Narodowej

  • Patroni medialni

  • Partner medialny