Kobieta bez cienia

Opera w 3 aktach
Libretto: Hugo von Hofmannsthal
Prapremiera: 10/10/1919, Wiedeń
Premiera tej inscenizacji: 17/10/2023, Lyon
Produkcja: Opéra de Lyon
Oryginalna niemiecka wersja językowa z polskimi i angielskimi napisami

Kobieta bez cienia jest czwartą operą, która powstała we współpracy kompozytora Richarda Straussa i pisarza Hugona von Hofmannsthala. Dzieło pełne jest wieloznacznych symboli, jednocześnie jednak skupia się na podstawowych ludzkich doświadczeniach: miłości, samotności, niespełnieniu i tęsknocie.

Opera ta jest metafizyczną baśnią o dwóch parach małżeńskich zawieszonych między trzema światami: królestwem duchowym księcia Keikobada, pełnym przepychu światem półboskich istot reprezentowanych przez Cesarza i Cesarzową oraz przyziemnym światem ludzi: farbiarza Baraka i jego żony. Związek Cesarza i Cesarzowej nie jest szczęśliwy. Kobieta, córka potężnego Keikobada, potrafiąca zmieniać swoje kształty, została pochwycona przez Cesarza, gdy była gazelą, ze względu na utratę talizmanu uwięziona jest w ludzkiej postaci. Przez męża jest traktowana jako zdobycz i obiekt seksualny, jej życie nie jest kompletne, dlatego utraciła rzucany przez siebie cień. Aby go zdobyć i uratować Cesarza przed śmiercią, musi najpierw poznać niedole ludzkiego życia: ból, stratę i litość. Małżeństwo Baraka i jego Żony także nie jest udane, ponieważ para została źle dobrana, a warunki, w których żyją, są trudne. Za obietnicę otrzymania dóbr doczesnych, które poprawiłyby ich los, Żona farbiarza decyduje się oddać swój cień Cesarzowej. Ta początkowo przystaje na propozycję, ostatecznie jednak odrzuca ją, gdyż nie chce skazywać śmiertelniczki na nieszczęście, za co zostaje nagrodzona i otrzymuje upragniony cień.

Strauss i Hofmannsthal opowiadają pełną zagadek historię, która łączy w sobie tropy orientalnej baśni i symbolistycznej przypowieści, przy czym odnaleźć można inspiracje wątkami z Czarodziejskiego fletu Mozarta. Jednocześnie jednak pod pozornie skomplikowaną materią fabularną kryje się uniwersalny dramat o nieszczęśliwych związkach i próbach ich ratowania. Jest on opowiedziany zmysłową, opartą na kontrastach muzyką, w której cudowne harmonie mieszają się z ostrymi dysonansami, potęga wielkiej orkiestry z intymnością kameralnego składu, arie ze scenami zespołowymi.

Zafascynowany od lat modernistycznymi dziełami Mariusz Treliński ukazuje tę historię jako współczesną opowieść o kobiecie doświadczającej stanu duchowego wypalenia; jego inspiracją były dzieła filmowe Larsa von Triera i Ingmara Bergmana. W ujęciu reżysera Kobieta bez cienia to nie oderwana od rzeczywistości baśń, lecz dzieło rezonujące z ważnym obecnie tematem kobiecości i macierzyństwa. W inscenizacji tej splata się symbolizm i realizm, psychologiczna głębia i wciągające doświadczenie wizualne oraz muzyczne. Spektakl jest produkcją Opery w Lyonie; zebrał entuzjastyczne recenzje podkreślające niezwykłą sugestywność wykreowanego świata pozwalającego wniknąć w kobiecą nieświadomość.

Chór i Orkiestra Teatru Wielkiego - Opery Narodowej