Così fan tutte

Wolfgang Amadeus Mozart

Daty spektakli

KUP PROGRAM ELEKTRONICZNY W FORMACIE EPUB I PDF 

Opera buffa w dwóch aktach
Libretto: Lorenzo da Ponte
Prapremiera: 26.01.1790, Burgtheater, Wiedeń
Premiera tej inscenizacji: 15.03.2024, TW-ON
Oryginalna włoska wersja językowa z polskimi i angielskimi napisami

Spektakl zawiera sceny o charakterze erotycznym.
W spektaklu wykorzystano broń hukową.

Frywolna komedia czy niemoralna farsa? Kontrowersje towarzyszyły Così fan tutte prawie od początku powstania opery. Dzieło Wolfganga Amadeusza Mozarta, którego prapremiera miała miejsce w 1790 roku w Wiedniu, inspirowane było podobno prawdziwym skandalem obyczajowym, którym żył ówczesny Paryż. Libretto Lorenza da Pontego skupia się na jednym wątku. Don Alfonso rzuca wyzwanie młodszym kolegom: zakłada się z Ferrandem i Guglielmem, że ich ukochanym – Dorabelli i Fiordiligi – nie uda się dochować wierności, gdy ci niespodziewanie wyjadą, zostawiając narzeczone. Intrygę  uwiarygadnia fakt, iż Austria uwikłana była wówczas w wojnę z Turcją. W męski spisek włączona zostaje także pokojówka Despina. Po rzewnym pożegnaniu z ukochanymi, Ferrando i Guglielmo wracają w przebraniu Albańczyków, by sprawdzić kobiecą stałość.

Così fan tutte to skrząca się dowcipem, ale i uderzająca także w liryczne tony opera buffa. Opowieść da Pontego była oskarżana o sztuczność, cynizm i niemoralność, zwracając jednak uwagę na osiemnastowieczną konwencję teatralną, można ją interpretować jako oświeceniową przypowieść o naturze ludzkiej, w której: Szczęśliwy człowiek, który bierze wszystko z dobrej strony [...] Co innych zwykle przywodzi do łez, dla niego bywa powodem do śmiechu, jak kończy swoje libretto da Ponte. Kompozytor tworzy wartką akcję, łącząc numery solowe, duety i większe ansamble, tak że całe akty zdają się być dramaturgicznie nieprzerwaną całością. Dzięki muzyce papierowe na pierwszy rzut oka postacie zamieniają się w pełnokrwistych bohaterów, którym nie sposób się oprzeć: zadziorną Fiordiligi, niefrasobliwą Dorabellę, czułego Ferranda, niecierpliwego Guglielma, cynicznego Alfonsa i temperamentną Despinę.

Po sukcesie Marii de Buenos Aires Piazzoli Wojciech Faruga zaprezentuje swój nowy spektakl na wielkiej operowej scenie. Reżyser postanowił na poważnie potraktować dzieło Mozarta – Così fan tutte to nie tylko zabawne perypetie kochanków, komediowa konwencja jest tylko zasłoną dymną dla prawdziwych problemów. Akcja dzieje się w Ameryce przełomu lat 60. i 70. Historia koncentruje się wokół wysoko postawionej mieszczańskiej rodziny. Protagonistami są tu Despina i weteran Don Alfonso. Przeglądają się oni wzajemnie w perypetiach Dorabelli, Fiordiligi, Guglielma i Ferranda. Równolegle do opowieści o miłości toczy się wojna, czyli przestrzeń rozpadu i zanegowania wszelkich porządków innych niż ten oparty na sile. W naszej opowieści wojna nie jest tylko pretekstem, który umożliwia Ferrando i Guglielmo zainicjowanie przebiórki, jest także doświadczeniem, z jakim wchodzi w tę opowieść Alfonso.

Ferrando i Guglielmo udają, że idą na wojnę, ale za moment wracają w przebraniu – w inscenizacji Wojciecha Farugi to wyzwoleni z konwenansów buntownicy. Czy jest to prawdziwa przemiana, czy zwykły kostium? Gra, która miała być niewinną zabawą, zamienia się w niebezpieczną rozgrywkę między bohaterami, w której do głosu dochodzą skrywane fantazje. Koncepcja odczytania dzieła Mozarta poprzez odniesienia do panoramy konkretnego miejsca i czasu otwiera możliwości interpretacji zjawisk współczesności w kontekście utraconych możliwości oraz niedokończonych rewolucji obyczajowych i społecznych poprzedniego wieku. Jak skończy się ta przygoda? Czy po tej podróży możliwy jest powrót do świata tradycji i reguł

Czy rzeczywiście potrzebujemy widma katastrofy, by podjąć wysiłek wyobrażania sobie oraz stwarzania innej rzeczywistości i innych miłości?

Chór i Orkiestra Teatru Wielkiego - Opery Narodowej

Tancerze: Anna Bieżyńska, Pamela Bosak, Aleksandra Grącka, Agata Kuczyńska, Edgar Lewandowski, Radosław Lis, Anatol Modzelewski, Jakub Piotrowicz, Monika Witkowska

Obsada

2025-03-07 | 19:00

Realizatorzy

Streszczenie

  • AKT I


    SCENA 1
    Rok 1970, Stany Zjednoczone Ameryki (czasy m.in. prezydentury Richarda Nixona, wojny w Wietnamie, rozprawy Roe v. Wade, rewolucji seksualnej, rok po zamieszkach w barze Stonewall). Dom wysoko postawionej, konserwatywnej rodziny. Jest duszny, letni wieczór. Wysokiej rangi żołnierz Don Alfonso, krótko po powrocie z Wietnamu, żeni się z Despiną, z którą zaręczył się jeszcze przed wyjazdem na wojnę. Weselną atmosferę zakłóca prowokacja panny młodej. Robi się niezręcznie, wszyscy są świadkami nietaktu Despiny na jej własnym weselu. Bliscy znajomi pana młodego – Ferrando i Guglielmo starają się zatuszować sytuację, chwaląc cnotę i wierność swoich narzeczonych, bratanic Don Alfonsa – Dorabelli i Fiordiligi (La mia Dorabella). Don Alfonso drwi z naiwności Ferranda i Guglielma, zachowuje się agresywnie. Goście opuszczają salę. Despina wraca do konfrontacji z Don Alfonsem, który twierdzi, że wierność żadnej z kobiet nie przetrwa nawet dnia rozłąki. Ferrando i Guglielmo bronią honoru swoich ukochanych. Mężczyźni dokonują zakładu – Don Alfonso udowodni swoją tezę, jeżeli Ci poprzysięgną posłusznie wykonywać jego polecenia przez najbliższą dobę. Despina jest świadkiem umowy. Wierność sióstr zostanie poddana próbie.

    SCENY: 2, 3 i 4
    Dorabella i Fiordiligi powracają, zachwalając prowokacyjnie urodę swoją i swoich partnerów (Ah guarda so rella). Pary inicjują grę. Kobiety z zawiązanymi oczami dotykają nagiej rzeźby – kopii Umierającego Gala. Ferrando i Guglielmo na znak Don Alfonsa znikają. Weteran informuje kobiety o natychmiastowym wyjeździe ich narzeczonych na wojnę. Kobiety są zdruzgotane. Mężczyźni wracają w mundurach, przekazują ukochanym swoje nieśmiertelniki. Pary żegnają się (Sento, oddio).

    SCENY: 5, 6 i 7
    Ferrando i Guglielmo wyruszają w towarzystwie chóru intonującego marszowe Bella vita militar. Dorabella, Fiordliligi i Don Alfonso spoglądają w stronę oddalającego się statku, życząc żołnierzom przyjaznych wiatrów (Soave sia il vento). Nieprzyjemne wspomnienia Don Alfonsa z czasów wojny powracają.

    SCENY: 8, 9, i 10
    Pojawia się Despina. Prowokacyjnie zamienia suknię ślubną na ubranie pokojówki. Zaczyna przesadnie obsługiwać Don Alfonsa. Ironizuje na temat roli żony i jej obowiązków (Che vita maledetta). Bawi ją rozpacz sióstr; nakłania Dorabellę, przy dezaprobacie Fiordiligi, do korzystania ze swobody, jaką daje nieobecność ukochanych. Równocześnie wciąż prowokuje Don Alfonsa, co znajduje swoją kulminację w arii (In uomini, in soldati). Don Alfonso podejmuje grę – usiłuje poniżyć Despinę, dając jej pieniądze za pomoc w intrydze.

    SCENA 11
    Grupa kobiet – głównie statecznych republikanek, przy ogromnym, nienagannie zastawionym stole szyje kotyliony. Pojawiają się Ferrando i Guglielmo – przebrani za hipisów, którzy burzą atmosferę kurtuazyjnej kolacji (Alla bella Despinetta). Większość kobiet jest oburzona. Fiordiligi zamyka się w gablocie ze spreparowanym krokodylem, dając wyraz swojej wierności i czystości (Come scoglio immoto resta). Zachwycona Dorabella stara się zachować powściągliwość. Ferrando uwodzi nieśmiało Dorabellę, Guglielmo przekracza kolejne gra nice (Rivolgete a lui lo sguardo).

    SCENY: 12 i 13
    Guglielmo i Ferrando coraz lepiej czują się w nowych rolach. Mogą wyjść poza sztywne reguły, w ramach których dotychczas funkcjonowali. Są pewni wygranej. Pojawia się między nimi bliskość, zainicjowana przez Guglielma. Don Alfonsa ponownie nawiedzają duchy prze szłości.

    SCENY: 14, 15 i 16
    Guglielmo i Ferrando zjadają muchomory (truciznę) z powodu odrzuconej miłości. Przerażone Dorabella i Fiordiligi wzywają Despinę, która powraca jako new-ageowa szamanka (lekarz). Uzdrawia mężczyzn poprzez drgania masażera erotycznego dla panien domu. Całemu procesowi przyglądają się Don Alfonso, a także Dorabella i Fiordiligi, które dzięki Despinie odkrywają przebierankę mężczyzn.

  • AKT II

    SCENA 1
    Despina przekonuje Fiordiligi i Dorabellę do flirtu i otworzenia się na pragnienie. Swoją arię (Una donna a qundici anni) kieruje wprost do Don Alfonsa. Dorabella jest podekscytowana. Fiordiligi, która odkryła przebierankę Guglielma, jest wściekła i postanawia się zemścić.

    SCENA 2
    Dorabella i Fiordiligi prowokacyjnie – na oczach Guglielma i Ferranda, uwodzą inne osoby. Siostry świadomie postanawiają dokonać zamiany w parach (Prende ro quel brunettino). To Dorabella uwiedzie Guglielma, a Fiordiligi Ferranda.

    SCENY: 3, 4 i 5
    Akcja przenosi się do ogrodu. Kochankowie wraz z innymi – samozwańczymi gośćmi ogrodu, poddają się rozkoszy i miłości (Secondate, aurette amiche). Ferrando i Guglielmo próbują uwodzić swoje narzeczone, te jednak zmieniają pierwotny układ par. Dorabella wykorzystuje męskie strategie uwodzenia, upokarzając Guglielma (Il core vi dono).

    SCENY: 6 i 7
    Fiordiligi uwodzi Ferranda w obecności Guglielma (Bar bara! Perchè fuggi?). Wszyscy troje znajdują przyjemności w powolnym przekraczaniu tego, co dotychczas zakazane. Fiordiligi odkrywa w sobie nowe pragnienia, jest zdezorientowana (Per pietà, ben mio, perdona).

    SCENY: 8 i 9
    Guglielmo i Ferrando czują się skrępowani tym, co za szło (Amico, abbiamo vinto!). Guglielmo inicjuje bójkę, w trakcie której całuje Ferranda, ten nie odwzajem nia jego czułości. Pojawia się Don Alfonso. Guglielmo czuje się osaczony, szuka ujścia dla swojej złości i frustracji (Donne mie, la fate a tanti). Don Alfonso drwi z mężczyzn i sytuacji, której był świadkiem, zachwalając wierność Ferranda; mężczyźni ustalają wspólną wersję wydarzeń: to Fiordiligi dochowała wierności Guglielmowi, a Dorabella Ferrandowi nie (Bravo: questa è costanza).

    SCENY: 10, 11, 12 i 13
    Dorabella jest wolna od wątpliwości, które targają Fiordiligi. Pochwala miłość, która przynosi rozkosz i podda je się jej (E amore un ladroncello). Ponowne spotkanie Ferranda i Fiordiligi (Fra gli amplessi in pochi istanti) kończy się namiętnym pocałunkiem obojga. Don Alfonso, Despina i Guglielmo przyłapują ich w miłosnym uścisku. Dla Guglielma jest to ostateczny cios. Don Alfonso gorzko triumfuje (Tutti accusan le donne). Proponuje, by mężczyźni poślubili nowe ukochane.

    SCENY: 14, 15, 16 i 17
    Akcja przenosi się z powrotem do salonu w domu Don Alfonsa, który uległ częściowej dewastacji. Goście we selni budzą się ze snu, który równocześnie śnił każdy z nich. Despina z radością informuje kochanków i gości o gotowości sióstr do zaślubin (Vittoria, padroncini!). Nowożeńców z I aktu zastępują nowe pary młode: Ferrando i Fiordiligi, Dorabella i Guglielmo. Despina powra ca jako 60-letnia notariuszka-króliczek. Całą sobą iro nizuje i szydzi z instytucji małżeństwa (Augurandovi ogni bene).

    SCENA 18
    Z oddali dobiega Bella vita militar z I aktu. Guglielmo i Ferrando posłusznie zakładają mundury – na rozkaz Don Alfonsa. Gra zostaje ostatecznie porzucona. Kochankowie powracają do pierwotnego układu w parach. W tle potężny wybuch. Wobec nieuchronnego kataklizmu Fiordiligi w rozpaczliwym geście opuszcza Guglielma i podchodzi do Ferranda, który odchodzi od Dorabelli i wpada w objęcia ukochanej. Z nieba zaczyna padać czarny śnieg.

Sponsorzy

  • Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego

  • Mecenasi Teatru Wielkiego - Opery Narodowej

    Partnerzy Akademii Operowej

  • Partnerzy Teatru Wielkiego - Opery Narodowej

  • Patroni medialni

  • Partner medialny