Dama kameliowa

Fryderyk Chopin / John Neumeier

Daty spektakli

Balet Johna Neumeiera w trzech aktach z prologiem według powieści Aleksandra Dumasa (syna)
Prapremiera: 4.11.1978, Stuttgarter Ballet
Premiera polska: 20.04.2018, Polski Balet Narodowy, Warszawa

Trwa aukcja pozostałości po jednej z najszykowniejszych kobiet dziewiętnastowiecznego Paryża, uwielbianej powszechnie kurtyzany Małgorzaty Gautier. Wśród zgromadzonych jest Armand Duval, który oddaje się wspomnieniom. To dzięki niemu Marguerite odkryła prawdziwą miłość. Kochankowie spędzili ze sobą długie lato, ciesząc się spokojem wiejskiego życia z dala od paryskiego półświatka. Ich związek stanowił jednak zagrożenie dla reputacji rodziny Armanda. Po interwencji jego ojca Małgorzata powróciła do swojego dawnego życia ku rozpaczy Armanda.

Gdy Aleksander Dumas (syn) opublikował w 1848 roku półautobiograficzną powieść Dama kameliowa, wspiął się na szczyt swojej popularności, bo stworzył jedną z najbardziej poruszających historii miłosnych. Pięć lat później Giuseppe Verdi zaprezentował w weneckim Teatro La Fenice swoją Traviatę, operę opartą na tej powieści. Tymczasem wybitne aktorki tamtych lat, takie jak Sarah Bernhardt, Eleonora Duse i Käthe Dorsch, triumfowały w teatralnej adaptacji powieści przygotowanej przez samego autora. Greta Garbo zagrała Marguerite na srebrnym ekranie, a w ślad za nią także inne gwiazdy filmu. Wśród adaptacji choreograficznych na szczególną uwagę zasługuje balet Marguerite i Armand stworzony w 1963 roku przez Fredericka Ashtona dla dwójki znakomitych tancerzy – Margot Fonteyn i Rudolfa Nuriejewa. Piętnaście lat później Balet Stuttgarcki zaprezentował Damę kameliową Johna Neumeiera w równie spektakularnej obsadzie, w skład której weszli m.in.: Marcia Haydée, Egon Madsen, Brigit Keil, Richard Cragun i Reid Anderson. Pełnospektaklowy balet narracyjny Neumeiera pozostaje do dziś nie tylko jednym z najbardziej wzruszających dzieł chorograficznych, ale także arcydziełem baletu współczesnego. Zachwyca zarówno strukturą dramatyczną, przejrzystością i ekspresją, a także subtelnością w sferze wizualnej i wspaniałymi kostiumami zaprojektowanym przez Jürgena Rosego, które w urzekający sposób przywołują czar dziewiętnastowiecznego Paryża.

Ta słynna choreografia pojawiła się dotąd w repertuarze zaledwie kilku zespołów na świecie pieczołowicie wybranych przez Johna Neumeiera. W 2018 roku do tego ekskluzywnego grona dołączył również Polski Balet Narodowy.

Choreograf prezentuje pełną pasji relację Armanda Duvala i Małgorzaty Gautier w retrospekcji. Para spotyka się po raz pierwszy w scenie „teatru w teatrze”, gdzie ona rozpoznaje z niepokojem podobieństwa między jej własnym życiem a historią prezentowaną przez tancerzy – tragicznymi losami Manon Lescaut i kawalera Des Grieux. Neumeier po mistrzowsku wykorzystuje dramaturgię filmową, nakładając na delikatnie zarysowane sceny życia paryskiej socjety obrazy odzwierciedlające stany emocjonalne bohaterów, a czyni to z dbałością o wszelkie niuanse psychologiczne – od elegancji i beztroskiej radości, pożądania i chęci życia, po kryzys egzystencjalny i bezbronność w obliczu śmierci.

W muzyce Fryderyka Chopina Neumeier odnalazł idealne połączenie wirtuozerii i melancholii, które pozwoliło mu oddać obyczajowość paryskich elit, ale też indywidualną ludzką namiętność. Powracającym motywem w partyturze całego baletu jest largo z Sonaty h-moll, ale w jej skład wchodzą także oba koncerty fortepianowe i inne utwory Chopina. Wykonanie tego chopinowskiego „maratonu” fortepianowego wykracza znacznie poza ramy typowego recitalu, stąd zostało przydzielone nie jednemu, a dwóm pianistom.

Realizatorzy

Polski Balet Narodowy
Orkiestra Teatru Wielkiego - Opery Narodowej

Streszczenie

  • PROLOG

    Akcja rozgrywa się podczas aukcji. Opowieść jest serią wspomnień z różnych punktów widzenia – Armanda, jego ojca i Małgorzaty.

    (Wydarzenia mające miejsce podczas aukcji są oznaczone pogrubioną czcionką)

    Umarła Małgorzata Gautier, kiedyś najbardziej pożądana paryska kurtyzana. Całe wyposażenie jej luksusowego apartamentu ma być sprzedane podczas aukcji. Jej wierna służebna Nanina żegna się z tym miejscem, trzymając dziennik Małgorzaty w ręku. Wśród zainteresowanych aukcją jest Monsieur Duval. Nagle jak oszalały wpada jego syn Armand. Jest załamany, męczą go wspomnienia.

     

  • Akt I

    Monsieur Duval pociesza Armanda, który opowiada mu swoją historię.

    Rozpoczyna się ona w Théâtre des Variétés podczas przedstawienia baletu Manon Lescaut, w którym słynna rokokowa kurtyzana zdradza kawalera Des Grieux z licznymi adoratorami. Obecna na widowni Małgorzata Gautier jest zdegustowana frywolną postawą niewiernej Manon. Gaston Rieux przedstawia Małgorzacie Armanda Duvala, który już od dawna ją podziwia. Małgorzata pokpiwa z jego niezręcznej szczerości. Oglądając balet, Armand obawia się, że jego przyszłość okaże się odbiciem smutnego losu kawalera Des Grieux.

    Po przedstawieniu Małgorzata do swojego apartamentu zaprasza Armanda wraz z jego przyjacielem Gastonem, kurtyzaną Prudencją i własnym towarzyszem, nudnym młodym Hrabią N. Zirytowana jego zazdrością Małgorzata dostaje ataku kaszlu. Armand idzie za nią do sypialni, aby ją wesprzeć, a w końcu wyznaje jej miłość. Małgorzata jest poruszona jego szczerą namiętnością. Świadoma swojej śmiertelnej choroby i nawykła do luksusowych wygód nalega jednak, by ich romans pozostał tajemnicą.

    Podczas gdy Małgorzata nadal prowadzi szalony tryb życia, pędząc z balu na bal, od wielbiciela do wielbiciela, od starego Księcia do młodego Hrabiego, Armand wciąż jest obok – czeka. Kiedy zaś wyjeżdża do urokliwej wiejskiej rezydencji, którą Książę oddał jej do dyspozycji, Armand podąża jej śladem.

  • AKT II

    Widok letniego słomkowego kapelusza Małgorzaty skłania Armanda do dalszej opowieści…

    Otoczona przez beztroskich przyjaciół i żarliwych wielbicieli, Małgorzata nadal prowadzi intensywny tryb życia na wsi. Konfrontacja między Księciem i Armandem jest nieunikniona, dlatego Małgorzata musi podjąć decyzję, którego wybrać. Wyjawia publicznie swą miłość do Armanda. W końcu zostają sami.

    Ojciec Armanda ze skruchą wspomina swoją rolę w tej historii.

    Zawstydzony, że jego syn żyje z prostytutką, Monsieur Duval składa Małgorzacie wizytę na wsi. Twierdzi, że ten związek zrujnuje Armanda. Porażona tym Małgorzata protestuje, jednak przypomina sobie Manon i jej adoratorów — lustrzane odbicie własnej przeszłości, które niejako potwierdza prawdziwość oskarżeń Monsieur Duvala. Żąda on, by porzuciła Armanda. Z głębokiej i szczerej miłości Małgorzata poddaje się jego woli.

    Armand opowiada ojcu, jak wrócił do domu, który okazał się pusty.

    Czekał na Małgorzatę na próżno, w końcu Nanina przyniosła mu list od Małgorzaty, z którego dowiedział się, że kochanka wróciła do dawnego życia. Nie dowierzając, Armand spieszy do Paryża, gdzie odnajduje Małgorzatę w ramionach Księcia.

  • AKT III

    Armand wyjaśnia ojcu, jak spotkał Małgorzatę na Polach Elizejskich.

    Małgorzacie towarzyszyła piękna młoda kurtyzana Olimpia. Armand flitował z nią i ją uwodził, aby zemścić się na kobiecie, która go tak głęboko zraniła. Śmiertelnie chora Małgorzata odwiedza Armanda i błaga, by nie krzywdził jej, afiszując się z Olimpią. Ich namiętność rozpala się ponownie. Zasypiając, Małgorzata widzi swoje alter ego — to Manon, która przywołuje ją do poprzedniego życia. Kiedy się budzi, przypomina sobie obietnicę złożoną ojcu ukochanego i po cichu opuszcza Armanda raz jeszcze. Na wielkim balu Armand publicznie upokarza Małgorzatę, płacąc jej za dawne usługi. Małgorzata jest załamana.

    Armand dotarł do końca swej opowieści. Nigdy już nie ujrzy Małgorzaty. Jego ojciec wychodzi głęboko poruszony, tymczasem powraca Nanina i wręcza Armandowi dziennik Małgorzaty.

    Czytając, Armand zdaje się towarzyszyć Małgorzacie podczas jej ostatniej wizyty w teatrze, kiedy ponownie ogląda scenę z baletu Manon Lescaut. Tym razem zubożała Manon umiera w ramionach swojego wiernego kochanka Des Grieux. Chora i zrozpaczona Małgorzata opuszcza teatr, jednak bohaterowie baletu podążają za nią w gorączkowy sen. Kiedy zjawy kochanków mieszają się z jej własnymi wspomnieniami, identyfikacja Małgorzaty z Manon wydaje się całkowita. Opuszczona, znów pragnie ujrzeć Armanda i zawierza ostatnie myśli swojemu dziennikowi, który zostawia Naninie, aby przekazała go ukochanemu. Małgorzata umiera w samotności.

    Armand w ciszy zamyka jej dziennik.

Sponsorzy

  • Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego

  • Mecenasi Teatru Wielkiego - Opery Narodowej | Partnerzy Akademii Operowej

  • Partnerzy Teatru Wielkiego - Opery Narodowej

  • Partner Polskiego Baletu Narodowego

  • Patroni medialni

  • Partner medialny